Ynglŷn â’r canllawiau hyn
Mae’r canllawiau hyn yn rhoi gwybodaeth ychwanegol i awdurdodau lleol i gynorthwyo gyda gweinyddu rhyddhad ardrethi annomestig. I Gymru yn unig y mae’n gymwys ac nid yw’n disodli unrhyw ddeddfwriaeth bresennol ynglŷn ag ardrethi annomestig nac unrhyw ganllawiau ar ryddhadau penodol.
Dylid anfon unrhyw ymholiadau bilio at yr awdurdod lleol perthnasol. Dylid anfon ymholiadau am y canllawiau hyn a’r ddeddfwriaeth berthnasol at Lywodraeth Cymru i’r cyfeiriad e-bost canlynol:
PolisiTrethiLleol@llyw.cymru
Mae nifer o ryddhadau ardrethi annomestig gorfodol a dewisol eraill ar gael hefyd ar gyfer mathau penodedig o eiddo neu feddianwyr.
Mae rhagor o wybodaeth am gynlluniau rhyddhad ardrethi annomestig ar gael ar ein tudalennau gwe Busnes Cymru.
Cyflwyniad
Mae adran 45 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1988 (Deddf 1988) yn nodi atebolrwydd eiddo heb ei feddiannu mewn rhestr ardrethi lleol, sef 100% o ardrethi eiddo a feddiannir. Mewn rhai amgylchiadau bydd hyn yn llai.
Mae’r canllawiau hyn yn rhoi gwybodaeth am y canlynol:
- Y cyfnod rhyddhad ar gyfer eiddo gwag;
- Eiddo nad yw’n talu ardrethi eiddo gwag;
- Rhyddhad ar eiddo gwag i elusennau a chlybiau chwaraeon amatur cymunedol;
- Osgoi trethi ac eiddo gwag.
Mae’r canllawiau hyn hefyd yn rhoi gwybodaeth am drin eiddo sy’n cael eu meddiannu yn rhannol.
Mae adran 44A o Ddeddf 1988 yn rhoi disgresiwn i awdurdodau lleol leihau atebolrwydd talwr ardrethi lle yr ymddengys i’r awdurdod lleol bod rhan o eiddo heb ei meddiannu ac y bydd yn parhau felly am gyfnod byr yn unig.
Cyfnod y rhyddhad ar gyfer eiddo gwag
Mae Rheoliadau Ardrethu Annomestig (Eiddo Heb ei Feddiannu) (Cymru) 2008 (Rheoliadau 2008) yn darparu ar gyfer rhoi rhyddhad gorfodol yn y tri mis cyntaf y mae eiddo annomestig yn wag, neu’r chwe mis cyntaf os yw wedi’i ddosbarthu’n eiddo diwydiannol.
Mae’n darparu ymhellach fod yn rhaid bod yr eiddo gwag wedi’i feddiannu am gyfnod o fwy na 26 wythnos yn union cyn hynny er mwyn bod yn gymwys i gael y cyfnod rhyddhad cychwynnol hwn. Caiff unrhyw gyfnod o feddiannu sy’n llai na 26 wythnos ei ddiystyru.
Mae hyn yn osgoi hawliadau am gyfnodau dilynol o ryddhad ar ôl cyfnodau byr o ddeiliadaeth.
Eiddo nad yw’n talu ardrethi eiddo gwag
Mae Rheoliadau 2008 hefyd yn diffinio’r mathau o eiddo nad ydynt yn talu ardrethi eiddo gwag (hyd yn oed ar ôl y cyfnod o dri mis pan na thelir ardrethi).
Mae’r rhain yn cynnwys:
- Eiddo y gwaherddir ei feddiannu yn ôl y gyfraith;
- Eiddo a gedwir yn wag oherwydd camau penodol a gymerir gan y Goron neu awdurdod lleol neu gyhoeddus;
- Adeiladau rhestredig ac adeiladau sy’n destun hysbysiadau cadw adeilad;
- Henebion cofrestredig;
- Eiddo y mae gan ei berchennog ond hawl i’w feddiannu yn rhinwedd ei swydd fel cynrychiolydd personol person ymadawedig, datodwr neu ymddiriedolwr o dan weithred gymodi;
- Eiddo y mae ei berchennog yn destun achos ansolfedd; ac
- Eiddo y mae ei werth ardrethol yn llai na £2,600.
Rhyddhad ar eiddo gwag ac elusennau a chlybiau chwaraeon amatur cymunedol
Mae Deddf 1988 yn darparu bydd eiddo yn cael rhyddhad elusennol ar gyfer eiddo heb ei feddiannu yn achosion lle:
- mae’r talwr ardrethi yn elusen neu’n ymddiriedolwyr elusen;
- yr ymddengys y bydd yr hereditament, pan gaiff ei ddefnyddio nesaf, yn cael ei ddefnyddio’n gyfan gwbl neu’n bennaf at ddibenion elusennol (p’un ai at ddibenion yr elusen honno neu ddibenion yr elusen honno ac elusennau eraill);
neu lle:
- mae’r talwr ardrethi yn glwb cofrestredig at ddibenion adran 658 o Ddeddf Treth Gorfforaeth 2010 (clwb chwaraeon amatur cymunedol);
- yr ymddengys, pan fydd yr hereditament yn cael ei ddefnyddio nesaf,
- y bydd yn cael ei ddefnyddio’n gyfan gwbl neu’n bennaf at ddibenion y clwb hwnnw ac y bydd y clwb hwnnw yn glwb cofrestredig o’r fath; neu
- y bydd yn cael ei ddefnyddio’n gyfan gwbl neu’n bennaf at ddibenion dau neu ragor o glybiau, gan gynnwys y clwb hwnnw, ac y bydd pob un o’r clybiau hynny yn glwb cofrestredig o’r fath.
Eiddo a feddiannir yn rhannol
Gall awdurdodau lleol ddewis addasu’r atebolrwydd ar gyfer eiddo a feddiannir yn rhannol pan fo anawsterau ymarferol o ran meddiannu neu adael eiddo. Er enghraifft, pan fydd angen meddiannu neu adael yr eiddo dros nifer o wythnosau neu fisoedd, neu pan fo rhyw ddigwyddiad megis tân neu lifogydd yn golygu nad oes modd defnyddio rhan o’r eiddo.
Ni fwriedir i’r dull hwn gael ei ddefnyddio lle nad yw rhan o eiddo yn cael ei defnyddio dros dro neu lle y gwneir llai o ddefnydd ohoni dros dro, (e.e. lle mae offer, cyfarpar neu beiriannau yn parhau i fod ynddo).
Dylai ymgeiswyr roi’r dyddiad y cafodd yr eiddo ei feddiannu’n rhannol, neu y caiff ei feddiannu’n rhannol, y rheswm dros ei feddiannu’n rhannol a’r dyddiad y maent yn disgwyl i’r eiddo gael ei feddiannu’n gyfan gwbl neu ei adael yn wag yn gwbl gyfan.
Lle mae awdurdod lleol yn bwriadu rhoi gostyngiad, dylai geisio dosraniad o’r gwerth ardrethol gan y swyddog prisio. Ar ôl cael cais o’r fath, mae’n ofynnol i’r swyddog prisio ddosrannu gwerth ardrethol yr eiddo rhwng y rhan o’r eiddo a feddiannir a’r rhan sydd heb ei meddiannu. Mae hyn yn galluogi cyfrifo rhyddhad eiddo gwag a’i gymhwyso mewn perthynas â rhan wag yr eiddo yn unig.
Ar ôl i gyfnod y rhyddhad cychwynnol a fyddai’n berthnasol i ran wag yr eiddo ddod i ben (ar ôl tri mis, neu chwe mis ar gyfer eiddo diwydiannol), yn y rhan fwyaf o achosion daw’r dosraniad i ben a bydd ardrethi eiddo a feddiannir yn gymwys i’r eiddo cyfan. Fodd bynnag, os na fydd y meddiannydd yn gymwys ar gyfer yr ardrethi eiddo gwag ar yr eiddo am ei fod wedi’i eithrio neu os bydd yr eiddo yn cael rhyddhad arall, (e.e. am ei fod o dan berchenogaeth elusen neu ymddiriedolwyr elusen neu glwb chwaraeon amatur cymunedol), bydd y dosraniad yn parhau’n weithredol ac ni fydd y talwr ardrethi yn atebol am dalu ardrethi ar y rhan wag.
Mae’r cyfnod gweithredol yn dechrau ar y diwrnod y daw’r eiddo yn eiddo heb ei feddiannu’n rhannol. Yn achos dosraniad pellach, mae’r cyfnod gweithredol yn dechrau ar y diwrnod y daw’r dosraniad pellach yn weithredol. Yn y naill achos a’r llall, bydd y cyfnod yn parhau hyd at un neu ragor o’r digwyddiadau canlynol:
- caiff unrhyw ran o’r rhan o’r eiddo sydd heb ei meddiannu y mae’r dosraniad yn berthnasol iddi ei meddiannu;
- diwedd y flwyddyn ariannol y mae’r awdurdod lleol yn gofyn am y dosraniad ynddi;
- mae gofyn am ddosraniad pellach;
- daw’r eiddo yn eiddo heb ei feddiannu’n gyfan gwbl.
Mae’r cyfyngiadau uchod yn golygu y bydd unrhyw ddosraniad sy’n weithredol yn peidio â bod yn weithredol ar ôl 31 Mawrth bob blwyddyn. Os bydd awdurdod lleol yn dymuno parhau â’r trefniant yn y flwyddyn ariannol ddilynol, mae’n rhaid iddo ddefnyddio ei ddisgresiwn i’w gwneud yn ofynnol i gael dosraniad pellach. Yn ymarferol, os na fu unrhyw newid i’r graddau y mae’r eiddo wedi’i feddiannu’n rhannol, gallai’r dystysgrif gynharach a roddwyd gan y swyddog prisio barhau oni bai:
- bod y flwyddyn ariannol nesaf yn flwyddyn ailbrisio; neu
- bod y gwerth ardrethol ar gyfer yr hereditament fel arall wedi cael ei newid (e.e. yn sgil newid perthnasol mewn amgylchiadau).
Lle y bo modd i’r rhan o’r eiddo sy’n wag gael ei hasesu ar wahân, ni fydd angen i’r awdurdod lleol arfer ei ddisgresiwn os gofynnir i’r swyddog prisio rannu’r asesiad presennol yn ôl y rhan a feddiannir a’r rhan sy’n wag.
Osgoi trethi ac eiddo gwag
Mae’n ymddangos bod y dulliau mwyaf cyffredin o osgoi trethi yn gysylltiedig â rhyddhad eiddo gwag. Mae tactegau osgoi cyffredin yn cynnwys:
- cyfnodau mynych o feddiannaeth artiffisial/ffug;
- eiddo yn cael ei feddiannu’n artiffisial neu’n ffug gan elusennau; a
- defnyddio esemptiadau methdaliad.
Bydd awdurdodau lleol eisoes yn ymwybodol o’r tactegau hyn a nifer o dactegau eraill. Mae’n bwysig eu bod yn archwilio pob cais yn ofalus ac yn gofyn am fwy o wybodaeth a thystiolaeth os oes amheuaeth ynghylch a ddylid rhoi rhyddhad.