Ardrethi Busnes yng Nghymru

2. Sut y caiff eich ardrethi busnes eu cyfrifo

Caiff eich ardreth busnes ei gyfrifo trwy gymryd Gwerth Ardrethol (RV) eiddo a'i luosogi gyda 'lluosydd' (neu'r 'tâl yn y bunt') cyfredol ar gyfer ardrethi annomestig. Asiantaeth y Swyddfa Brisio (VOA) sydd yn prisio eiddo ac yn pennu'r Gwerth Ardrethol. Gallwch apelio yn erbyn eich Gwerth Ardrethol os fyddwch yn credu ei fod yn anghywir.

Ar gyfer 2023-24 mae Llywodraeth Cymru wedi rhewi'r lluosydd, sy’n golygu nad oes unrhyw gynnydd mewn biliau. Mae’r lluosydd yn 0.535 ar gyfer blwyddyn ariannol 2023-24.

Apelio yn erbyn prisiadau eiddo

Os ydych eisiau gwneud apêl, cysylltwch â’r VOA. Os na fedrwch chi a’r VOA ddod i gytundeb, mae’n rhaid i’r VOA drosglwyddo eich apêl i Dribiwnlys Prisio Cymru.

3. Mathau o rhyddhad ardrethi

Mae’r safleoedd sydd wedi’u heithrio rhag ardrethi busnes yn cynnwys:

• tir ac adeiladau amaethyddol gan gynnwys ffermydd pysgod
• adeiladau a ddefnyddir at ddibenion hyfforddi neu les pobl anabl
• adeiladau a gofrestrwyd yn addoldai cyhoeddus a neuaddau eglwys

Gallwch gael hyd i restr o'r mathau o safleoedd sydd wedi'u heithrio yn Atodlen 5 o Ddeddf Cyllid Llywodraeth Leol 1988.

Rhyddhad Ardrethi Manwerthu, Hamdden a Lletygarwch 

Dylid gwneud pob cais am ryddhad i'ch awdurdod lleol. Mae dolenni i ffurflenni cais perthnasol yr awdurdod lleol ar gael yma. 

Yn 2023-24, bydd Llywodraeth Cymru’n darparu gwerth £140m o gymorth ardrethi annomestig wedi’i dargedu i fusnesau yn y sectorau manwerthu, hamdden a lletygarwch.

Bydd busnesau’n gymwys i gael 75% i ffwrdd o’u hatebolrwydd am y flwyddyn ariannol. Bydd swm y rhyddhad o dan gynllun Rhyddhad Ardrethi Manwerthu, Hamdden a Lletygarwch Llywodraeth Cymru yn uchafswm o £110,000 i bob busnes ar draws Cymru.

Awdurdodau lleol fydd yn penderfynu sut y maent am weinyddu'r cynllun i wneud y mwyaf o ddefnydd a lleihau'r baich gweinyddol ar gyfer trethdalwyr ac i staff yr awdurdodau lleol.

Awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am roi gwybodaeth glir a hygyrch i fusnesau am fanylion a manylion gweinyddu'r cynllun.

Gweler y canllawiau yma ar y Rhyddhad Ardrethi Manwerthu, Hamdden a Lletygarwch yng Nghymru ar gyfer 2023-24

Rhyddhad Trosiannol

O 1 Ebrill 2023, yn dilyn ymarfer ailbrisio, mae Llywodraeth Cymru yn darparu'r holl drethdalwyr y mae ei atebolrwydd yn cynyddu o fwy na £300, o ganlyniad i ailbrisio, gyda rhyddhad trosiannol. Bydd unrhyw gynnydd mewn atebolrwydd i dalu ardrethi annomestig o ganlyniad i’r ailbrisio yn cael ei gyflwyno'n raddol dros ddwy flynedd.

Bydd trethdalwyr yn talu 33% o'u hatebolrwydd ychwanegol yn y flwyddyn gyntaf (2023-24) a 66% yn yr ail flwyddyn (2024-25), cyn cyrraedd eu hatebolrwydd llawn yn y drydedd flwyddyn (2025-26). Mae Llywodraeth Cymru yn darparu £113m dros ddwy flynedd i ariannu'r rhyddhad hwn, gan gefnogi pob maes o'r sylfaen drethu drwy gynllun trosiannol cyson a syml. 

Canllawiau ar gyfer Rhyddhad Trosiannol yn cael yma

Bydd y mathau isod o fusnesau yn cael rhyddhad ardrethi fel a ganlyn:

Rhyddhad ardrethi busnesau bach yng Nghymru

Mae Llywodraeth Cymru yn darparu rhyddhad ardrethi annomestig i fusnesau bach cymwys.

• bydd safleoedd busnes cymwys sydd â gwerth ardrethol hyd at £6,000 yn cael rhyddhad o 100%

• bydd y rheini sydd â gwerth ardrethol rhwng £6,001 a £12,000 yn cael rhyddhad ar raddfa a fydd yn gostwng o 100% i sero

Lawrlwythwch ganllawiau llawn ar Ryddhad Ardrethi i Fusnesau Bach yng Nghymru.

Safle Gofal Plant Cofrestredig

Mae darparwyr gofal plant cofrestredig yn cael rhyddhad o 100% tan 31 Mawrth 2025, ac yn ystod y cyfnod hwnnw bydd yn cael ei werthuso er mwyn asesu ei effaith.

Swyddfeydd Post

• bydd Swyddfeydd Post sydd â gwerth ardrethol hyd at £9,000 yn cael rhyddhad o 100%
• bydd y rheini â gwerth ardrethol rhwng £9,001 a £12,000 yn cael rhyddhad o 50%

Terfyn Amlfeddiannaeth

Os yw talwr ardrethi yn gyfrifol am fwy na dau eiddo ar un rhestr ardrethi annomestig leol (“rhestr leol”), ac mai dim ond yr amodau gwerth ardrethol y mae’r eiddo yn eu bodloni, bydd y talwr ardrethi yn cael rhyddhad ar gyfer uchafswm o ddau eiddo o’r fath yn unig.

Prosiectau Ynni Dŵr

Rydym yn darparu grantiau i helpu prosiectau ynni dŵr cymwys, sy'n eiddo i'r gymuned, â trethi busnes. Mae prosiectau ynni dŵr yn defnyddio ynni o gyrsiau dŵr i gynhyrchu trydan. Gall prosiectau ynni dŵr sy'n eiddo i'r gymuned sydd â gwerth ardrethol o hyd at £50,000 wneud cais am gymorth tuag at eu hardrethi busnes yn 2023-24. I gael rhagor o wybodaeth cysylltwch â EnergyPolicyMailbox@llyw.cymru  

Rhyddhad ardrethi i elusennau

Os ydy’ch eiddo wedi’i feddiannu gan elusen gofrestredig neu glwb chwaraeon amatur cymunedol ac yn cael ei ddefnyddio at ddibenion elusennol, ‘rydych yn gymwys yn awtomatig am ryddhad ardrethi gorfodol o 80%.

Fe allech fod yn gymwys am rhyddhad o hyd at 100% yn ôl disgresiwn y cyngor lleol os ydy’ch eiddo wedi’i feddiannu gan gorff di-elw ac yn cael ei ddefnyddio at ddibenion:

• elusennol
• dyngarol
• crefyddol
• addysgol
• gwyddonol
• sy’n ymwneud â lles cymdeithasol
• sy’n ymwneud â llenyddiaeth
• sy’n ymwneud â chelfyddyd gain
• sy’n ymwneud â hamdden gan glwb neu gymdeithas ddi-elw

Ceir rhagor o wybodaeth am ryddhad ardrethi elusennol yn y canllawiau.

Rhyddhad ardrethi ar eiddo gwag

Nid oes angen talu ardrethi busnes ar eiddo busnes gwag am 3 mis ar ôl i'r eiddo ddod yn anghyfannedd.

Mae eithriadau ychwanegol ar gyfer mathau penodol o eiddo, neu eiddo â gwerth ardrethol sy'n llai na lefel benodol.  Mae’r rhain yn cynnwys:

• safleoedd diwydiannol, fel warysau, sy’n cael eu heithrio am 3 mis pellach
• adeiladau rhestredig sy’n cael eu heithrio nes iddynt gael eu meddiannu eto
• adeiladau â gwerth ardrethol o lai na £2,600 sy’n cael eu heithrio nes iddynt gael eu meddiannu eto
• safleoedd sy'n eiddo i elusennau, sy’n cael eu heithrio os yw'r defnydd nesaf a wneir ohonynt yn debygol o fod yn llwyr neu'n bennaf at ddibenion elusennol
• adeiladau clybiau chwaraeon amatur cymunedol sy’n cael eu heithrio os yw'r defnydd nesaf a wneir ohonynt yn debygol o fod yn llwyr neu'n bennaf at ddibenion clwb chwaraeon
• busnesau dan berchnogaeth cwmni sy'n cydymffurfio â’r gorchymyn dirwyn i ben a wneir dan Ddeddf Ansolfedd 1986, neu sy’n cael eu dwyn i ben yn wirfoddol dan y Ddeddf honno
• busnesau dan berchnogaeth cwmni sydd yn nwylo’r gweinyddwyr o fewn ystyr paragraff 1 o Atodlen B1 i Ddeddf Ansolfedd 1986 neu sy'n ddarostyngedig i  orchymyn gweinyddu a wnaed o dan y darpariaethau gweinyddu blaenorol o fewn ystyr erthygl 3 o Orchymyn Deddf Menter 2002 (Cychwyn Rhif 4 a Darpariaethau Trosiannol ac Arbedion) 2003
• busnes y mae gan y perchennog hawl i feddiant yn rhinwedd ei ddyletswydd fel cynrychiolydd personol person ymadawedig yn unig

Ar ôl i'r cyfnod eithrio ddod i ben, byddwch yn gorfod talu'r bil ardrethi busnes llawn.

Dylech roi gwybod i'ch awdurdod lleol pan ddaw eiddo'n wag a hefyd pan fydd yn cael ei ail-feddiannu.

Mae’r ddolen hon yn darparu rhagor o wybodaeth.

Rhyddhad caledi

Fe all eich awdurdod lleol hefyd ganiatáu rhyddhad caledi i fusnesau os yw’n credu y byddai o fudd i’r gymuned leol i wneud hynny. I gael rhagor o wybodaeth am ryddhad caledi cysylltwch â'ch awdurdod lleol.

Ceir canllawiau ynghylch sut y dylai awdurdodau lleol ddefnyddio’r rhyddhad yma.

4. Eiddo Hunanddarpar

Os yw eich eiddo yng Nghymru ac ar gael i’w osod yn fasnachol fel eiddo hunanddarpar yna bydd yn cael ei raddio ac yn cael gwerth ar gyfer ardrethi annomestig, ar yr amod y bodlonir meini prawf penodol. Mae Asiantaeth y Swyddfa Brisio yn cyfrifo'r gwerth ardrethol yn seiliedig ar y math o eiddo, ei faint a’i leoliad.

O 1 Ebrill 2023 ymlaen yng Nghymru, mae eiddo hunanddarpar yn cael ei gyfrif fel eiddo annomestig, ac felly yn gorfod talu ardrethi annomestig, os yw Asiantaeth y Swyddfa Brisio yn fodlon:

• bod yr eiddo ar gael i'w osod yn fasnachol fel llety hunanddarpar am gyfnodau byr sy’n dod i gyfanswm o 252 diwrnod neu ragor yn y 12 mis canlynol
• bod buddiant y trethdalwr yn yr eiddo yn ei alluogi i’w rentu am gyfnodau o’r fath
• y bu’r eiddo, yn y 12 mis cyn yr asesiad, ar gael i'w osod yn fasnachol fel llety hunanddarpar am gyfnodau byr sy’n dod i gyfanswm o 252 diwrnod neu ragor
• bod y cyfnodau byr y’i gosodwyd yn fasnachol mewn gwirionedd yn dod i gyfanswm o 182 diwrnod o leiaf yn ystod y cyfnod hwnnw

Yn ychwanegol:

• busnesau sy'n cynnwys sawl eiddo hunanddarpar yn yr un lleoliad neu yn agos iawn at ei gilydd yn cael yr opsiwn i rannu ar gyfartaledd nifer y diwrnodau y caiff  yr holl adeiladau eu gosod i fodloni’r maen prawf o 70 diwrnod os mai yr un busnes neu fusnesau cysylltiedig sy’n eu gosod

Gallwch gael cyngor ac arweiniad llawn ar asesu eiddo hunanddarpar yng Nghymru yn y llyfryn hwn. 

5. Diweddariadau Diweddar

Bydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi Bwletin o bryd i'w gilydd sy'n nodi datblygiadau ardrethi annomestig diweddar.

• Cysylltiadau cais awdurdodau lleol ar gyfer Cynllun Rhyddhad Manwerthu, Hamdden a Lletygarwch 2023-24 | Busnes Cymru (gov.wales)
• Chwefror 2022
• Ebrill 2022
• Gorffennaf 2022
• Tachwedd 2022
• Ionawr 2023
• Mawrth 2023
• Mehefin 2023
• Tachwedd 2023