Offeryn Ansawdd Aer

Mae pob anifail yn bwyta nitrogen drwy'r protein sydd yn eu porthiant. Mae mwy na hanner y protein y mae anifeiliaid yn ei gael drwy eu bwyd yn cael ei golli fel nitrogen yn eu tail. Gellir gostwng y colledion hyn drwy sicrhau bod y cynnwys protein yn neiet yr anifail yn cyd-fynd (mor agos â phosibl) â'i anghenion. Gall y newid syml hwn ostwng allyriadau amonia tua 10%.

Mae ymchwil¹ wedi canfod y gellir gostwng lefelau protein crai deietegol ar gyfer gwartheg godro sy'n llaetha i 14% heb fawr ddim colled o ran cynnyrch llaeth na ffrwythlondeb. Mae prosiect gan Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig (IBERS) wedi canfod hefyd nad oes unrhyw effaith gyffredinol ar dwf o ostwng protein crai, o tua 14% i tua 11.5%, yn neiet heffrod. Mae hyn o fudd mawr o ran rheoli allyriadau amonia ar y fferm oherwydd bod y colledion yn ystod camau eraill (dan do, storio a gwasgaru) yn mynd yn llawer llai ond mae'n bwysig siarad â'ch maethegydd cyn gwneud unrhyw newidiadau mawr i ddeiet gwartheg.

Pan fydd gwartheg yn pori maent yn cynhyrchu llawer llai o allyriadau amonia oherwydd bod eu hwrin yn cael ei amsugno'n gyflym i'r ddaear. Drwy ymestyn y pori i'r hydref a'r gwanwyn, mae'r anifeiliaid yn cynhyrchu llai o slyri pan fyddant yn cael eu rhoi dan do dros gyfnod y gaeaf. Gan mai glaswellt yw'r porthiant rhataf ar gyfer cynhyrchu llaeth, gall y dull hwn helpu i leihau costau. Fodd bynnag, mae angen rheoli ymestyn y cyfnod pori i'r hydref a'r gwanwyn yn ofalus er mwyn osgoi cywasgu pridd a difrod i'r borfa, a all arwain at lygredd dŵr.

Gyda mwy o laswellt yn cael ei dyfu, gall pori mewn cylchdro ymestyn y tymor pori ond efallai na fydd yn addas ar gyfer pob fferm. Mae’n gofyn am gynllunio gofalus a rheoli glaswelltir yn dda. Mae angen i hyn ystyried y math o bridd, topograffeg a seilwaith y fferm ac mae angen bod yn hyblyg er mwyn addasu i newidiadau yn y tywydd. Gall gwyndynnydd amlrywogaeth helpu oherwydd bod ganddynt dymor tyfu hirach ac maen nhw'n cynnig manteision eraill fel lleihau'r angen i brynu gwrtaith.

Gorau po gyntaf y bydd slyri'n cyrraedd y storfa o ardaloedd da byw, oherwydd bydd yn dod i lai o gysylltiad ag aer, a bydd 15% yn llai o amonia yn cael ei golli dan do. Dylid cynllunio ciwbiclau a llwybrau porthiant er mwyn sicrhau eu bod yn draenio'n gyflym a'u bod yn cael eu crafu mor aml â phosibl. Er mwyn cael y slyri i'r storfa cyn gynted â phosibl, mae angen ei grafu o giwbicl y fuwch, yn ddelfrydol o leiaf unwaith bob dwyawr. Mae crafu'n amlach yn golygu bod slyri'n cael llai o gyfle i gronni ac i achosi problemau cloffni.

Er ei fod yn gysyniad cymharol newydd yn y DU, mae'n bosibl cynllunio ciwbiclau i leihau allyriadau amonia drwy gael cyn lleied â phosibl o gysylltiad rhwng y tail a'r wrin. Mae hyn yn golygu cael naill ai llawr ar ogwydd gyda gwter ar gyfer wrin neu lawr gyda rhychau a chrafwyr danheddog awtomatig wedi'u cynllunio'n arbennig. Mae'r ddau ddull yn caniatáu i wrin ddraenio i ffwrdd yn gyflym.

Mae ierdydd a llwybrau concrid sydd wedi'u halogi â slyri’n allyrru amonia. Dylid crafu a golchi ierdydd casglu, mannau trin da byw a pharlyrau cyn gynted â phosibl ar ôl eu defnyddio. Drwy olchi'r ardaloedd hyn yn syth ar ôl i'r godro ddod i ben, gellir gostwng cyfran yr amonia a gollir tua 70%. Efallai na fydd hyn yn ymarferol ar bob fferm ond mae'n ffordd syml a chymharol rad o ostwng allyriadau. Mae angen iddo fod yn rhan o system rheoli dŵr budr / glân a gallai fod angen man storio ychwanegol ar gyfer slyri neu ddŵr budr.

Gall rhoi gorchudd dros storfa neu lagŵn slyri gael effaith fawr drwy atal amonia rhag dianc i'r atmosffer. Mae gan orchuddion sy'n dal dŵr y fantais o atal glaw rhag mynd i mewn i'r storfa hefyd. Mae'r rhan fwyaf o'r gorchuddion yn cynnwys fentiau, sy'n atal methan rhag cronni, ac mae angen sicrhau y gellir cael mynediad hefyd er mwyn troi'r slyri.

Mae tri phrif fath o orchudd. Mae strwythur caead tynn, strwythur to neu strwythur tebyg i babell yn effeithiol iawn, gan leihau allyriadau amonia mewn mannau storio tua 80%. Mae dalenni arnofiol ar gael hefyd a dyma mae'n debyg yw'r dewis gorau ar gyfer lagwnau llai â chloddiau pridd. Maen nhw'n eithaf effeithiol, gan leihau allyriadau amonia mewn mannau storio tua 50%. Mae bagiau slyri yn dechnoleg gymharol newydd ond maen nhw wedi cael eu defnyddio'n helaeth yn yr Iseldiroedd ers 30 mlynedd ac maen nhw'n effeithiol iawn, gan leihau allyriadau amonia wrth storio tua 95%. Os ydych yn ystyried gosod bag, gallwch gael gwybod beth yw'r gofynion cynllunio drwy gysylltu â'ch awdurdod cynllunio lleol.

Gellir colli hyd at 45% o'r nitrogen o wrteithiau sy'n seiliedig ar wrea. Gall newid o wrtaith wrea i nitrad (neu fathau eraill o nitrogen) leihau'r lefel o amonia a gollir 80% ar gyfer gwrtaith solet. Mae llawer o weithgynhyrchwyr bellach yn cyflenwi gwrtaith wrea gydag atalyddion hefyd (a elwir yn wrea gwarchodedig). Mae'r rhain yn oedi'r wrea rhag torri i lawr ac yn cadw'r nitrogen yn y pridd am fwy o amser. Mae hyn yn atal rhai o'r colledion a welir mewn gwrtaith wrea plaen ond er hynny nid yw mor effeithiol â gwrtaith nitradau. Er ei fod yn costio mwy fesul cilogram nag wrea plaen, gall arwain at arbedion o ran costau gan fod llai o nitrogen yn cael ei golli fel amonia.

Pa wrtaith bynnag a ddefnyddiwch, drwy ddefnyddio cynllun rheoli maetholion gallwch sicrhau eich bod yn diwallu anghenion pridd a chnydau ac yn lleihau'r maetholion a gollir i'r aer neu'r dŵr. Gwasgaru gwrtaith sydd mewn bagiau pan fo amodau'r tywydd a'r tir yn iawn a defnyddio gwasgarwr wedi'i raddnodi sy'n cael ei gynnal a'i gadw'n rheolaidd sy’n sicrhau'r canlyniadau gorau. Bydd lleihau'r angen i brynu gwrtaith drwy ddefnyddio codlysiau (fel meillion) yn gwella ansawdd aer, yn arbed arian i'r fferm ac yn lleihau eich ôl troed carbon hefyd.

Mae gan goed a choetiroedd y potensial i ail-gasglu amonia o gytiau anifeiliaid, mannau storio slyri ac ardaloedd crwydrol, gan ostwng allyriadau 20%. Dylai lleiniau o goed cysgodi fod dan y gwynt (sydd i'r gogledd-orllewin fel arfer) o'r cytiau da byw neu'r storfa slyri ac mae angen iddynt gynnwys stop cefn byr, trwchus. Mae angen i'r llain cysgodi fod yr un lled, neu'n lletach, na'r adeilad. Gellid plannu coed mewn man yn erbyn y gwynt o storfa slyri hefyd er mwyn gostwng cyflymder y gwynt dros ei hwyneb. Mae'n bwysig cael cyngor cyn plannu er mwyn sicrhau bod y coed cywir yn cael eu rhoi yn y lleoliad cywir i gael y manteision mwyaf.