Coleg y Mynyddoedd Duon

Cyflwyniad 

Roedd Coleg y Mynyddoedd Duon angen cynnal proses Arfarnu Opsiynau ar y 4 safle canlynol: 

• Cyn-Ysbyty Canolbarth Cymru Talgarth 
• Ysgol Gynradd Talgarth, Ysbyty Bronllys a safleoedd eraill yn y dref 
• Barics Aberhonddu, Aberhonddu 
• Ysgol Uwchradd Gwernyfed a thir cyfagos y Three Cocks

Bwriad yr ymarfer Arfarnu Opsiynau oedd archwilio dichonoldeb a hyfywedd y coleg ar wahanol safleoedd, er mwyn ystyried, ymhlith pethau eraill: 

• Diffinio priodoleddau allweddol campws llwyddiannus a modelu gofynion gofod i gynnwys yr holl elfennau - addysgu, gweinyddu, llety myfyrwyr, arlwyo, chwaraeon, gwasanaethau, amwynderau eraill, mannau gwyrdd. 
• Sut gall safleoedd neu ffurfweddiad gwahanol safleoedd ddarparu ar gyfer gofynion gofod y coleg. • Pa botensial sydd gan y safleoedd ar gyfer cynhyrchu ynni ar y safle a chostau ynni tebygol gwahanol safleoedd dros oes y safleoedd hynny. 
• Sut mae nodweddion safleoedd gwahanol yn effeithio ar hyfywedd y prosiect ac yn darparu amwynder i'r dref – er enghraifft y potensial i ddatblygu tir dros ben ar gyfer tai, boed yn rhai fforddiadwy neu'n dai cymdeithasol, y potensial ar gyfer seilwaith/llwybrau trafnidiaeth newydd, pwyntiau gwefru cerbydau trydan, mannau gwyrdd a buddion cyhoeddus eraill. 
• Cyfyngiadau cynllunio, treftadaeth a mynediad gwahanol safleoedd 
• Ymgynghoriadau cyhoeddus ac ymgysylltu â rhanddeiliaid ar y safleoedd posibl. 
• Prisio – presennol a dros oes safle. Drwy'r broses Arfarnu Opsiynau, cynhaliodd Coleg y Mynyddoedd Duon y gweithgareddau canlynol: 
• Comisiynu arbenigedd proffesiynol i archwilio cyfleoedd a chyfyngiadau o ran lleoli'r coleg ar wahanol safleoedd posibl, i gynnwys: 
• Uwchgynllunio tref Talgarth i edrych ar y Cynllun Datblygu Lleol cyffredinol, er mwyn asesu'r ddarpariaeth bresennol ac angenrheidiol o wasanaethau, seilwaith trafnidiaeth a modelu llif tebygol yn y dyfodol o wahanol opsiynau safle ar gyfer y coleg. 
• Asesiad Traffig i ganfod gallu cario gwahanol rannau o seilwaith ffyrdd Talgarth. 
• Arolwg ynni i ystyried potensial tebygol cynhyrchu ynni a chost ynni ar y gwahanol safleoedd. 
• Ymgynghorwyr treftadaeth i archwilio potensial treftadaeth pob safle a'r cyfleoedd am gyllid neu gyfyngiadau o ran datblygu y gallai hynny eu cynnig. 
• Peiriannydd strwythurol i archwilio cyflwr adeiladau presennol a'u haddasrwydd ar gyfer adnewyddu/ailddefnyddio. 
• Syrfëwr Meintiau i amcangyfrif y costau posibl a'r cymariaethau cost o fynd ymlaen ar wahanol safleoedd. 
• Penseiri i fodelu gofynion gofod, atodlen yn rhestru cynlluniau llety a chynlluniau amlinellol ar gyfer pob safle fel y gellir gwneud penderfyniad masnachol o ran pa un fyddai'r safle mwyaf priodol yn seiliedig ar amrywiaeth o ffactorau – mynediad, gwerth am arian, atyniad i fyfyrwyr (hyfywedd), potensial masnachol eraill a budd neu amwynder cyhoeddus arall.

Her 

Mae'r Ddeddf Llesiant a Chenedlaethau'r Dyfodol a fabwysiadwyd gan Lywodraeth Cynulliad Cymru yn 2015 yn nodi'r heriau mawr sy'n wynebu ein cymdeithas yn y dyfodol: mae newid economaidd, newid demograffig a newid hinsawdd ar raddfa fawr ar y ffordd. Bydd angen i ni addasu. Ac eto mae ein system addysg wedi'i chynllunio yn bennaf ar gyfer paratoi pobl ifanc ar gyfer byd sydd wedi dyddio. Mae robotiaid ar y ffordd. Bydd angen i sgiliau'r rhai sy'n dechrau yn yr ysgol uwchradd yn 2018 ac sy'n graddio yn 2024 fod yn wahanol iawn i'r hyn sydd ar gael heddiw. Mae angen i ni feddwl yn greadigol.

Yr Her Fyd-eang

Mae bron pob gwlad yn cydnabod yr angen i ddatgarboneiddio economïau ond ychydig iawn sydd wedi symud unrhyw bellter mawr tuag at y nod hwnnw. Mae newid hinsawdd nid yn unig yn fater sy’n ymwneud â gwyddoniaeth ond hefyd yr economi, cymdeithas, gwleidyddiaeth a diwylliant. Bydd angen i'n rhagdybiaethau a'n modelau sylfaenol newid. Yn gyntaf oll, bydd angen i ffyrdd newydd o fyw a gweithio fod yn llawn dychymyg.

Mae'r Her Leol o fyw yn wledig a 'gwledigrwydd' fel cysyniad mewn argyfwng oherwydd cyfuniad o newid demograffig enfawr, newid i ffordd o fyw a chwymp mewn gwasanaethau. Ynghyd â Brexit, mae risg enfawr i fwyd a ffermio sydd â'r potensial i ddod yn fater diogelwch cenedlaethol. Powys yw'r sir fwyaf gwledig yng Nghymru ac mae'n wynebu heriau mawr oherwydd poblogaeth sy'n heneiddio. Erbyn 2036 bydd y boblogaeth dros 85 oed yn cynyddu 159% a'r boblogaeth dros 65 oed yn cynyddu 38%. Yn y cyfamser, bydd y boblogaeth 0-24 yn gostwng 18%. Mae hyn yn achosi amrywiaeth o broblemau polisi brys: yn benodol, yr angen i gadw pobl ifanc mewn ardaloedd gwledig a meithrin modelau newydd o adfywio gwledig, gweithgaredd economaidd ac ymagweddau newydd at fwyd a ffermio.

Yr Her Addysgol 

Mae awtomeiddio a newid technolegol cyflym yn golygu nad yw'r swyddi a fydd ar gael i blant sydd yn yr ysgol gynradd ar hyn o bryd wedi'u dyfeisio eto. Bydd angen i genedlaethau'r dyfodol ymdrin â lefelau uchel o ansicrwydd ac mewn llawer o achosion bydd angen iddynt greu eu swyddi eu hunain. Mae rhagolygon marchnad lafur y DU hyd at 2024 yn dangos y bydd cyfradd y twf ar gyfer galwedigaethau creadigol a STEM (Gwyddoniaeth, Technoleg, Peirianneg a Mathemateg) fwy na dwbl y twf cyfartalog mewn swyddi ar draws holl economi'r DU. Bydd dyfodol gwaith yn seiliedig ar greadigrwydd a thechnoleg. Y sgiliau y bydd galw amdanynt fydd cydweithio, cyfathrebu, creadigrwydd a gwybyddiaeth. 

Dywed Ffederasiwn Diwydiannau Creadigol y DU fod pynciau creadigol yng Nghyfnod Allweddol 4 a TGAU mewn argyfwng. Yng Nghymru, nod Cwricwlwm newydd Donaldson yw rhoi bywyd newydd i ddulliau creadigol o fewn y system ysgolion ffurfiol

ond mae hyn yn golygu newidiadau mawr i athrawon presennol a her i ddarparwyr hyfforddiant presennol i athrawon. 
Mewn addysg bellach yng Nghymru, mae adolygiad Hazelkorn wedi tynnu sylw at yr angen am arallgyfeirio ac arloesi ym maes addysg a chydweithio yn enwedig mewn ardaloedd gwledig mawr. Mae sefydliadau addysg uwch yn chwilio ar frys am ffyrdd o annog creadigrwydd yn eu cwricwla. Mae graddau rhyngddisgyblaethol yn ffynnu ar draws Ewrop ac yng Ngogledd America ond dim ond i raddau cyfyngedig yn y DU.

Cynnig BMC 

Mae BMC yn cynnig math newydd o brofiad addysgol yn seiliedig ar sgiliau nid pynciau. Bydd israddedigion yn dod i BMC i ddysgu sut i ddysgu, sut i feddwl a sut i gyfathrebu. Byddant yn astudio cwricwlwm craidd cyffredin am flwyddyn gyda'r nod o'u gwneud yn agored i feddwl creadigol, cydweithredol a beirniadol cyn arbenigo, yn eu blwyddyn olaf, mewn maes neu thema 'sylweddol' a dilyn problem ymchwil yn y byd go iawn mewn sefydliad neu fusnes lleol sy'n gysylltiedig â'r nod o weithredu Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol ar lawr gwlad. 

Bydd myfyrwyr yn dod i BMC i ddod o hyd i'w talent ac yna dysgu sut i'w gymhwyso er budd cymdeithas a'r blaned.

Atebion 
Penllanw’r broses Arfarnu Opsiynau oedd adroddiad ar wahanol bosibiliadau o ran safle a chyrsiau galwedigaethol i'r rhanbarth er mwyn llenwi bylchau yn yr hyn sydd ar gael ar hyn o bryd yn sgil prinder opsiynau yn Aberhonddu a Newton gan Goleg Castell-nedd Port Talbot. Daeth y broses Arfarnu Opsiynau o hyd i’r atebion canlynol drwy gyfres o ymgynghoriadau cyhoeddus ac ymchwil: 
Diffinio Gofynion y Safle 

Yn seiliedig ar arolygon myfyrwyr, mae llenyddiaeth ar arferion gorau ac ymgynghori â rhanddeiliaid yn diffinio elfennau allweddol ar gyfer campysau llwyddiannus – pellteroedd delfrydol, uchafswm ac isafswm o ran gofynion gofod, darpariaeth gwasanaethau, cyflymder band eang, safonau/ffurfweddiadau llety, cysylltiadau trafnidiaeth, manwerthu, hamdden a darpariaeth iechyd ac yn y blaen. 

Cyd-destun Arfarnu Talgarth mewn perthynas â meini prawf safle – cyfleoedd a chyfyngiadau 

• Archwilio'r cyfleoedd o leoli'r coleg ar wahanol safleoedd posibl, gan gynnwys: Meistr-gynllunio tref Talgarth – lleoli'r coleg arfaethedig yng nghyd-destun datblygiadau eraill yn y dyfodol a thwf tebygol. 

1. Y Cynllun Datblygu Lleol a'r cyd-destun cynllunio 
2. Posibilrwydd o brynu tir angenrheidiol. 
3. Gwasanaethau 
4. Seilwaith/cysylltiadau trafnidiaeth 
5. Asesiadau Traffig i ganfod gallu cario gwahanol rannau o seilwaith ffyrdd Talgarth

Budd

Roedd y gwaith Arfarnu Opsiynau yn gallu dangos bod bwlch yn narpariaeth cyrsiau galwedigaethol yn lleol ac mae cymunedau, drwy gyfres o sesiynau Galw Heibio o amgylch Talgarth, wedi dangos eu bod yn agored i BMC a fyddai’n darparu ateb i hyn. Roedd y safle ar gyfer campws BMC oedd yn rhan fawr o'r broses arfarnu opsiynau, yn dangos yn glir mai opsiwn tir llwyd yn Nhalgarth oedd yr ateb gorau posibl i gampws pwrpasol ar gyfer cyrsiau galwedigaethol a byddai o fudd i'r cymunedau lleol ledled y rhanbarth. 

Mae hyn yn amlwg yn yr Adroddiad. Mae allbwn y prosiect yn tynnu sylw at y canfyddiadau canlynol:

• Byddai’r gymuned a rhanddeiliaid yn gweld y bwriad i adfywio safle tir llwyd mawr diffaith 'Ysbyty Canolbarth Cymru' fel un cadarnhaol. 
• Byddai lleoliad safle campws lleol yn Nhalgarth o fudd i'r dref o ran myfyrwyr a staff a gwasanaethau eraill. 
• Byddai lleoli'r campws i ddechrau ar safle presennol y fferm yn dod o dan feini prawf arallgyfeirio fferm Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog.
• Byddai safle campws llai i ddechrau'r Coleg yn raddol yn golygu y byddai cyfle i brofi cysyniad cyn cychwyn ar fuddsoddiad cyfalaf sylweddol ar gyfer safle mawr. 
• Mae adborth gan randdeiliaid yn awgrymu y byddai safle'r fferm yn gydnaws ag ethos a gweledigaeth BMC.

Canlyniad

Mae'r broses Arfarnu Opsiynau wedi cael effaith gadarnhaol ar y cymunedau yn Nhalgarth a'r cyffiniau ac mae wedi galluogi'r cyhoedd i gymryd rhan weithredol mewn cyfres o ddigwyddiadau ymgynghori a digwyddiadau wedi'u trefnu er mwyn cael dweud eu dweud i roi eu hadborth ar y gwaith o lywio'r prosiect. Bydd yr adroddiad terfynol yn defnyddio'r holl adborth hwn i lywio'r broses Arfarnu Opsiynau a dangos bod y prosiect wedi ymdrechu i drawsnewid brwdfrydedd y gymuned a chefnogaeth academaidd a gwleidyddol yn gais cyllid hyfyw, wedi'i brofi'n broffesiynol a'i gostio i wireddu gweledigaeth y Coleg a'i effaith ar yr ardaloedd lleol. 

Ymgysylltodd y prosiect ei hun â 509 o gyfranogwyr yn uniongyrchol a chasglu adborth gan 62 o randdeiliaid ac roedd y cyfan ohonynt wedi cyfrannu at yr adroddiad terfynol. 

Mae'r gwaith cwmpasu wedi bod yn gyfle unigryw ac yn blatfform i dynnu ynghyd brofiad, adnoddau a thalent unigryw'r rhanbarth a all, yn dilyn y prosiect a ariennir gan ARWAIN, gefnogi rhywbeth o arwyddocâd cenedlaethol a rhyngwladol.
Canlyniad uniongyrchol proses Arfarnu Opsiynau BMC oedd gallu dechrau datblygu 2 gwrs NVQ galwedigaethol L2 gyda chyflogwyr lleol ac ar y cyd â Grŵp Colegau Castell-nedd Port Talbot (NPTC) fel corff achredu. Hefyd, o ganlyniad uniongyrchol i ganlyniadau'r gwaith Arfarnu Opsiynau, gwnaeth BMC gais am gyllid Pobl a Lleoedd y Loteri Genedlaethol i gefnogi datblygiad y cyrsiau hyn ac roedd yn llwyddiannus wrth sicrhau 2 flynedd o gyllid ar gyfer GBP97,000 sydd bellach wedi cyflogi cydlynydd hyfforddiant cymunedol. Mae hyn o ganlyniad uniongyrchol i'r broses arfarnu opsiynau. Disgwylir i'r 2 gwrs sy'n cael eu datblygu yn sgil canfyddiadau'r broses Arfarnu Opsiynau ddechrau cyflwyno ym mis Medi 2020. Mae hyn yn dangos sut mae BMC wedi ymdrechu i gynnal cynaliadwyedd y prosiect a ariennir gan Arwain ar ôl i'r cyllid a'r prosiect ddod i ben.