Bellis Brothers Farm Diweddariad Terfynol Prosiect - Rhagfyr 2024
Profi strategaeth newydd ‘dal a lladd’ rheoli plâu integredig Alyssum-Orius i reoli thrip mewn cnydau mefus 60 diwrnod yng Nghymru
Mae fferm y brodyr Bellis yn Holt, Wrecsam, wedi bod yn gweithredu menter casglu mefus eich hun ers 1967. Yn ychwanegol at gynhyrchu ffrwythau meddal, mae’r fenter arddwriaethol yn cael ei chefnogi gan ganolfan arddio lwyddiannus a bwyty sy’n helpu i ddenu busnes i’r fenter casglu eich hun.
Un o’r prif heriau gyda chynhyrchu mefus ar raddfa yw rheoli plâu a chlefydau. Thrip yw un o’r plâu mwyaf arwyddocaol sy’n effeithio ar gnydau mefus 60 diwrnod, a gallant arwain at ddifrod difrifol i’r ffrwythau a cholledion yn y cnwd. Tan yn ddiweddar y prif rywogaethau thrip ar gnydau mefus y DU oedd llwyni blodau gorllewinol (Ffigur 1), ond mae rhywogaethau brodorol eraill wedi'u cadarnhau fwyfwy fel rhai sy'n achosi difrod. Mae’r difrod yn cynnwys llychwino a melynu’r ffrwythau sy’n lleihau eu gwerth ar y farchnad a’r gallu i’w gwerthu. Hyd yn oed pan ddefnyddir dulliau rheoli cemegol, mae Fferm y Brodyr Bellis yn gweld colled gyfartalog o 5-10% o’i ffrwythau mefus oherwydd thrip mewn unrhyw flwyddyn. Yn 2021, collodd y fferm gnwd gwerth £23,000 ac felly roedden nhw’n awyddus iawn i ddod o hyd i ateb.
Ffigur 1: Thripiau Blodau'r Gorllewin © Nigel Cattlin/FLPA (chwith) Difrod melynu o ganlyniad i thrip (ar y dde)
Ar gyfer y prosiect Cyllid Arbrofi hwn, bu’r tyfwr a’r Rheolwr Fferm, Adrian Marks, yn gweithio ochr yn ochr ag ymgynghorwyr yn ADAS i dreialu dull newydd o leihau’r difrod a achosir gan thrip ar gnwd casglu mefus eich hun y fferm.
Mae’r rhan fwyaf o gnydau mefus yng Nghymru yn gnydau casglu eich hun 60 diwrnod yn yr awyr agored, sy’n dynodi y bydd cnwd o fefus yn barod i’w casglu 60 diwrnod ar ôl eu plannu. Yn fferm y Brodyr Bellis mae’r mefus yn cael eu tyfu mewn system ar ben bwrdd lle mae'r planhigion yn cael eu trawsblannu i fagiau tyfu wedi'u codi oddi ar y ddaear. Mae'r system ar ben bwrdd yn fanteisiol oherwydd y system ddyfrio sy’n rhan ohoni gan ddileu’r angen am gylchdroi cnydau.
Mae rheoli thrip mewn cnydau mefus 60 diwrnod yng Nghymru ar hyn o bryd yn dibynnu’n bennaf ar chwistrell wedi ei thargedu o’r pryfleiddiad spinosad (Tracer®). Ond, nid yw’r dull hwn yn gynaliadwy gan fod llawer o boblogaethau o’r thrip blodau gorllewinol ag ymwrthedd i spinosad, gyda’r risg y gallai rhywogaethau eraill o thrip ddatblygu ymwrthedd. Yn ychwanegol, byddai’n well gan ffermwyr a thyfwyr leihau eu dibyniaeth ar blaleiddiaid ac felly maen nhw’n chwilio am atebion gwahanol.
Mae Rheoli Plâu Integredig (IPM) yn ddull sy'n defnyddio dulliau biolegol, diwylliannol a chorfforol, i atal a rheoli plâu, clefydau a chwyn mewn ffordd fwy cynaliadwy, gan droi at reolaeth gemegol fel dewis olaf yn unig.
Ar gyfer y prosiect hwn, treialodd y tyfwr a Rheolwr y Fferm Adrian Marks ac ymgynghorwyr o ADAS ddull rheoli biolegol o reoli plâu integredig, gan ddefnyddio’r pryfyn rheibiol, Orius, a’r planhigyn Alyssum, i weithredu fel trap i’r pla, thrip blodau gorllewinol. Mae’r Orius yn cael eu rhyddhau ar yr Alyssum sydd yn ei flodau, sydd wedyn yn cael ei blannu fel cnwd cyfatebol gyda’r planhigion mefus (Ffigur 2). Gyda’i gyfrif uchel o baill, mae Alyssum yn ei flodau yn denu’r thrip oddi wrth y planhigion mefus gan roi cyfle i’r rheibiwr ysglyfaethu ar y pla.
Ffigur 2: Alyssum yn ei flodau wedi’i blannu ochr yn ochr â mefus yn ystod yr arbrawf
Diben y gwaith
Prif nod y prosiect hwn oedd profi strategaeth newydd ‘dal a lladd’ rheoli plâu integredig Alyssum-Orius ar gyfer rheoli thrip yn fiolegol, mewn cnydau mefus awyr agored 60 diwrnod. Y cwestiynau yr oedd yr arbrawf yn anelu at eu hateb oedd:
- A all Alyssum yn ei flodau fod yn blanhigyn trap ar gyfer thripiau, ac yn blanhigyn bancer i Orius mewn cnydau mefus 60 diwrnod?
- A all rhyddhau Orius i'r planhigion Alyssum reoli thrip ar y planhigion trap?
- A all rheoli thrip yn fiolegol ar y planhigion trap eu hatal rhag cronni ar y planhigion mefus ac achosi difrod i’r ffrwythau, gan osgoi'r angen i reoli thrip yn gemegol?
Beth wnaethon ni:
Y prif gyfnod ar gyfer gweithgaredd thrip ar gnydau mefus yw rhwng Mai a Gorffennaf, yn ystod y cyfnod plannu, blodeuo a chynhyrchu ffrwythau. Yr amrywiaeth o fefus 60 diwrnod a ddefnyddiwyd yn yr arbrawf hwn oedd ‘Malling Centenary’ sy’n agored iawn i ddifrod gan thip. Yr amrywiaeth Alyssum oedd ‘Clear Crystal’, amrywiaeth fawr sy’n cynhyrchu llawer o flodau dros gyfnod blodeuo hir.
Ym mis Ebrill 2024 yn ystod y cyfnod cyn yr arbrawf, cafodd planhigion Alyssum eu poblogi gyda'r teuluoedd Orius mewn amgylchedd rheoledig yng nghyfleusterau meithrinfa ADAS Boxworth. Roedd hyn er mwyn sefydlu'r rhywogaeth ysglyfaethwr ar y cnwd trap cyn ei gludo i'r fferm a phlannu'r planhigion mefus. Cofnododd yr asesiad cyn yr arbrawf nifer y blodau ar yr Alyssum yn ogystal â nifer yr oedolion Orius a nymffau Orius (ifanc). Cofnodwyd amodau eraill gan gynnwys tymereddau twnnel polythen yn ystod y cyfnod brechu.
Ar 16 Mai 2024, cludwyd y planhigion Alyssum, gyda’r Orius arnyn nhw i’r safle treialu a’u plannu mewn bagiau tyfu ar yr un pryd â’r cnwd mefus ar ben bwrdd. Rhoddwyd y diferwyr dyfrio yn y bagiau o blanhigion Alyssum yn yr un ffordd ag yr oeddent yn y bagiau mefus, fel bod yr Alyssum yn cael yr un faint o ddŵr a phorthiant hylifol â’r planhigion mefus.
Ffigur 3: Llun o’r awyr o safle’r arbrawf
There were two treatments as part of the trial:
Roedd dwy driniaeth fel rhan o'r arbrawf:
- Alyssum yn ei flodau wedi’i rhyngblannu gyda'r planhigion mefus
- Rheolaeth – arfer masnachol safonol y tyfwr lletyol h.y., dim cyfryngau rheoli biolegol ar gyfer thripiau, lledaenu spinosad (Tracer®) os yw niferoedd thripiau yn nodi bod angen hyn.
Roedd wyth llain wedi'u dyblygu ar gyfer pob un o'r driniaeth Alyssum a'r rheolaeth. Roedd lleiniau Triniaeth 1 (Alyssum) wedi'u lleoli ym Mloc 4, mor bell â phosibl oddi wrth leiniau Triniaeth 2 (rheolaeth) ym Mloc 3 (Ffigur 3). Roedd hyn er mwyn lleihau'r risg y byddai oedolion Orius yn hedfan i'r lleiniau rheoli. Roedd 20 rhes ar ben bwrdd ym mhob un o Flociau 3 a 4. Roedd pob rhes yn 37m o hyd.
Cynhaliwyd dau asesiad prawf ar y fferm, un yn ystod y cyfnod blodeuo mefus ym mis Mehefin, ac ail asesiad prawf yn ystod y cyfnod lle mae’r mefus wedi datblygu yn ffrwyth ym mis Gorffennaf.
Canlyniadau:
Oherwydd cyfnod maith o dywydd cynnes, sych y mae thrip yn ffynnu ynddo, roedd y ffermwr wedi canfod nifer gynyddol o’r pryfed ar y cnwd. Gan bryderu am golli’r cnwd, ac ar ôl siarad â’r ymgynghorwyr, dewisodd y ffermwyr roi spinosad fel triniaeth argyfwng ddau ddiwrnod cyn i’r asesiad cyntaf gael ei gynnal.
Ffigur 4: Entomolegydd ADAS Jude Bennison yn edrych am thrip ac Orius ar y blodau mefus
Aeth yr asesiad cyntaf yn ei flaen er gwaethaf y newid yn yr amgylchiadau. Yn anffodus, roedd y spinosad wedi cael gwared ar y rhan fwyaf o’r pla ac ar y rheibiwr, gan ei gwneud yn amhosibl profi sefydlu Orius yn y cnwd mefus na rheoli thrip yn y cynllun treialu hwn. Ond, cofnododd y tyfwr, cyn rhoi’r chwistrell Tracer®, bod Orius i’w weld yn hawdd yn y blodau mefus yn y plotiau gydag Alyssum yn eu blodau.
Er mwyn derbyn copi o’r adroddiad technegol ar gyfer y cynllun treialu hwn neu i gael rhagor o wybodaeth am gynlluniau treialu garddwriaeth eraill Cyswllt Ffermio cysylltwch â hannah.norman@mentera.cymru