Diweddariad ar y prosiect: Mis Hydref 2025
Beth sydd wedi cael ei wneud?
Cynhaliwyd archwiliad mwynau drwy raglen Cyswllt Ffermio yn ystod gwanwyn/haf 2025 er mwyn asesu’r holl borthiant ac ychwanegion a roddir i’r defaid, gan gymharu cyfanswm cymeriant prif fwynau ac elfennau hybrin gyda gofynion y stoc.
Fe wnaeth yr archwiliad amlygu’r materion canlynol, fel y nodir yn Nhabl 1:
Felly, penderfynwyd creu arbrawf i gymharu drensh parod gyda drensh elfennau hybrin a gymysgwyd gartref gan ganolbwyntio ar y materion a fyddai’n effeithio ar ŵyn sy’n tyfu (Seleniwm, Cobalt, Ïodin a Chopr).
Cafodd oddeutu 150 o ŵyn Mynydd Cymreig gwryw eu dyrannu ar hap i un o dri grŵp triniaeth ar 4 Gorffennaf, Tabl 2.
Tabl 2: Grwpiau a ddyrannwyd
Ar 16 neu 17 Gorffennaf, derbyniodd pob un o’r ŵyn y driniaeth gyntaf. Rhoddwyd ail driniaeth i’r ŵyn yn grŵp 3 ar 11 Awst, a rhoddwyd y driniaeth olaf i bob un o’r ŵyn ar 4 Medi. Ar yr un diwrnod, casglwyd samplau gwaed gan chwe oen yn y grŵp triniaeth gan filfeddyg.
Yn anffodus, mae cyflenwadau glaswellt wedi bod yn brin drwy’r haf o ganlyniad i’r tywydd sych a gan fod y caeau wedi cael eu tynnu o’r cylchdro ar gyfer eu hail-hau, felly mae cyfradd twf yr ŵyn wedi bod yn siomedig. Cofnodwyd rhywfaint o broblemau iechyd hefyd, gydag ambell achos o gynrhon.
Ar 4 Medi, gwelwyd trogod ar rai o’r ŵyn, a chadarnhaodd profion gwaed bresenoldeb twymyn a gludir gan drogod (tymheredd uchel, diffyg chwant bwyd, cyfradd anadlu uwch, colli pwysau ac ati). Cafodd yr ŵyn hyn eu trin yn unol â chanllawiau’r milfeddyg a’u tynnu o’r arbrawf.
Roedd cynnydd pwysau pob grŵp yn debyg iawn yn ystod y cyfnod diddyfnu ac ar ôl diddyfnu.
Cymerwyd samplau gwaed ar ddiwedd y 6 wythnos gyntaf, gan gadarnhau bod lefelau seleniwm yn uwch na’r lefel darged, roedd lefel copr ar ochr uchaf yr ystod a argymhellir ac roedd lefel cobalt (Fitamin B12) yn isel ar gyfartaledd yn y grwpiau rheoli a rheoli gyda Coparods, ond yn uwch na’r trothwy ar gyfer y cymysgedd cartref. Mae hyn yn awgrymu bod rhoi triniaeth drensh yn fwy rheolaidd (bob tair wythnos) yn effeithiol ar gyfer cynnal lefelau cobalt na rhoi triniaeth drensh bob chwe wythnos gyda drensh parod. Roedd lefelau ïodin yn isel ym mhob un o’r ŵyn.
Camau nesaf
Mae’r arbrawf yn parhau, a gyda’r ŵyn bellach yn pori’r porfeydd gweddilliol a’r caeau sydd wedi’u hail hau gyda meillion coch, rydym yn disgwyl gweld cynnydd pwysau byw dyddiol yn cynyddu ar draws pob grŵp.
Bydd samplau gwaed yn cael eu cymryd eto ar ddiwedd yr ail gyfnod o chwe wythnos i barhau i fonitro lefelau mwynau. Byddwn hefyd yn cofnodi pwysau’r holl ŵyn bob tair wythnos nes i’r arbrawf ddod i ben ar 26 Tachwedd.
Ffigur 1: Arbrawf ar waith ar fferm Brynllech