Diweddariad Prosiect: Prosiect Symudedd Graig Olway - Dwy flynedd yn Ddiweddarach

Yn ariannol, roedd buwch sgôr 3 yn costio £4.50/dydd a buwch Sgôr 2 yn costio £1.50/y dydd, ar ddechrau'r flwyddyn, roedd y cloffni yng Ngraig Olway yn arwain at golledion economaidd o £138/dydd neu £50,370/y flwyddyn. Mae angen rhoi offer newydd ar waith a defnyddio dull fferm gyfan i leihau effaith cloffni ar les a chynhyrchu. Mae Sara Pedersen o Farm Dynamics wedi bod yn gweithio'n agos gyda Russel a'r tîm yng Ngraig Olway i wella symudedd y fuches.

Ym mis Ionawr 2020, gwnaethom sgorio'r fuches gyfan yng Ngraig Olway, a rhedeg pob buwch drwy'r wasgfa tocio traed i gael gwaelodlin i weithio arni. Cafodd gwartheg a ddangosodd arwydd o Ddermatitis Digidol y driniaeth blitz, gan ddefnyddio triniaeth gwrthfiotigau lleol trwyddedig a'u hail-archwilio am ddau ddiwrnod yn olynol gan roi triniaethau ailadroddus lle bo angen. Gweithiodd y driniaeth yn wych, wrth i ddim ond ychydig o friwiau gael eu darganfod dros y ddwy flynedd ddiwethaf ond maent wedi cael eu darganfod yn gynnar a'u trin. 

Er bod sgoriau wedi bod yn anghyson drwy gydol y cyfnod, ar y cyfan mae lefelau cloffni yn llawer is. Mae Sarah wedi bod yn sgorio symudedd bob pythefnos ar benwythnosau i lunio rhestr docio ar gyfer y tociwr yng nghanol yr wythnos. Mae’r sgorio wedi bod yn sensitif iawn, gyda Sarah yn sgorio'n llym i sicrhau ein bod yn codi'r traed yn gynnar er mwyn lleihau achosion cronig hirdymor o gloffni, yn enwedig gyda heffrod. 

Mae amrywiaeth o bethau yn effeithio ar symudedd, o gysur gwartheg, tocio, triniaeth a maeth. Yn ystod Haf 2020, cyrhaeddodd lefelau cloffni uchafbwynt o dros 40%, a oedd yn bennaf o ganlyniad i straen gwres a gor-docio a achosodd garnau tenau. Gan fod y gwartheg dan do trwy gydol y flwyddyn, mae sicrhau bod y fuches mor gysurus â phosibl yn allweddol oherwydd y pwysau ar draed y gwartheg pan fyddant ar goncrit. 

Crëwyd cynllun gweithredu i sicrhau na welsom yr un mater eto yr haf canlynol. Buddsoddodd Russell mewn matresi newydd, ynghyd â matiau rwber o amgylch y gwasgbwyntiau; y croesfannau ac o amgylch y robotiaid. Fel datrysiad tymor byr, tynnwyd rhai o'r byrddau Efrog i ganiatáu llif aer gwell, ynghyd â chodi rhai o gribau'r to neu gynyddu'r uchder. 

Yn rhan o'r cynllun gweithredu roedd newidiadau bach i'r rheolaeth; crafu sied gwartheg sych yn ddyddiol, golchi traed gwartheg sych yn amlach a chrafu croesfannau mewn siediau yn amlach. Roedd hyn i gyd yn lleihau'r risg o gloffni.

Wrth i ni anelu at y gaeaf, roedd sgoriau yn amrywio rhwng 25-30% ond erbyn hyn roeddem yn gweld manteision darganfod cloffni yn gynnar. Buom yn trafod mynd yn ôl i sgorio misol ond roedd Russel a'r tîm yn teimlo mai canfod cloffni yn gynnar oedd y prif ysgogydd, yn enwedig gyda sgorio sensitif. 

Gwnaethom ail-leoli’r ffaniau o gwmpas y sied ar ddechrau'r haf i sicrhau’r effaith mwyaf posibl. Roedd y gwartheg yn edrych yn llawer mwy bodlon yn y ciwbiclau (fel y gwelir yn y llun). 

Yn y sied heffrod, defnyddiwyd ieuau fel y rhwystr porthiant. Gan fod y brif fuches yn edrych yn llawer mwy cyfforddus gyda llai o gystadleuaeth am le a bwyd anifeiliaid, disodlodd Russel yr ieuau yn y sied heffrod gyda rheilen fwydo hefyd i leihau'r pwysau ar y traed.

Trodd y tywydd yn boethach eto, a chafodd hyn rywfaint o effaith ar lefelau cloffni. Esbonia Sara fod hynny oherwydd natur hanesyddol cloffni ac o fod mor ddibynnol ar hanes buwch. Ym mis Awst 2021, roedd gan ddwy ran o dair o'r gwartheg a aeth yn gloff yn y sgôr hon hanes o gloffni yn ystod y 12 wythnos diwethaf. Roedd gennym lawer o wartheg gyda difrod isorweddol sy'n eistedd ar y trothwy ac felly gall siglo naill ffordd neu'r llall gyda gwres neu aflonyddwch. Fodd bynnag, o'i gymharu ag Awst 2020 pan oedd cloffni ar ei waethaf, ym mis Awst 2021 roedd nifer y gwartheg â chloffni cronig wedi gostwng gyda mwy na dwy ran o dair a’r rhai â chloffni cyffredin wedi mwy na haneru; gostyngodd cloffni yn gyfrannol gyda 70%.

Bu Sara Pedersen yn dadansoddi ychydig o’r ffigurau ym mis Hydref, gan edrych yn benodol ar glwyfau ar wadnau. O'r 5 achos 'newydd' eleni, mae gan 4 ohonynt hanes cronig o gleisio’r carnau ar y droed honno.

Graff 1. Cyfanswm nifer yr achosion mewn gwartheg.

Mae cael perthynas agos â'r tociwr traed hefyd wedi bod yn sbardun allweddol yn y prosiect, a bydd yn agwedd werthfawr y bydd Russel yn parhau â hi. Mae'r holl gofnodion yn cael eu cadw'n union ac mae Russel a’r tociwr yn mewnbynnu data i'r un feddalwedd. Mae hyn hefyd yn caniatáu i Sara ddadansoddi'r data, gweld unrhyw batrymau newydd a chanfod unrhyw broblemau posibl. Mae rhestr gyflawn o fuchod i'w tocio yn cael ei llunio bob pythefnos, sy'n cynnwys:

• Heffrod cyflo 8 wythnos cyn lloia
• Gwartheg i'w sychu
• 60-90 DIM
• Gwartheg cloff
• Ailwirio gwartheg cloff blaenorol