Treathro – Diweddariad Terfynol

Prif ganlyniadau:

Gwelwyd y lefel isaf o weithgarwch pryfed genwair ar y cae heb ei bori (heblaw gan ferlod), ond y cae hwn oedd â’r sgôr uchaf o ran strwythur y pridd yn dilyn Gwerthusiad Gweledol o Strwythur y Pridd (VESS) a’r stoc garbon (10cm uchaf). 

Diben y gwaith:

• Cymharu bioleg pridd gwahanol arferion rheoli, gan gynnwys porfa barhaol, ardaloedd heb eu pori, caeau silwair a gwndwn llysieuol gan drin y tir cyn lleied â phosibl.
• Ymchwilio i effaith yr arferion rheoli hyn ar gywasgiad pridd ac asesiad gweledol, microbioleg y pridd, presenoldeb pryfed genwair, pryfed a rhywogaethau peillio (yn enwedig chwilod y dom) a chyfansoddiad rhywogaethau porthiant.

Yr hyn a wnaed:

• Cymharu bioleg pridd gwahanol arferion rheoli, gan gynnwys porfa barhaol, ardaloedd heb eu pori, caeau silwair a gwndwn llysieuol gan drin y tir cyn lleied â phosibl.
• Ymchwilio i effaith yr arferion rheoli hyn ar gywasgiad pridd ac asesiad gweledol, microbioleg y pridd, presenoldeb pryfed genwair, pryfed a rhywogaethau peillio (yn enwedig chwilod y dom) a chyfansoddiad rhywogaethau porthiant.
   

Yr hyn a wnaed:

Cafodd priddoedd gyda phedwar gwahanol fath o arferion rheoli eu hasesu o safbwynt iechyd y pridd ym mis Mawrth. Roedd y pedwar arfer rheoli gwahanol fel a ganlyn: -

• Porfa barhaol wedi’i bori ar system gylchdro
• Caeau’n cael eu pori gan ychydig o ferlod yn unig (ardal arfordirol/clogwyn wedi’i ddominyddu gan redyn, grug ac eithin)
• Rhygwellt a meillion gwyn gyda chyfran sylweddol o rywogaethau glaswellt eraill yn cael ei reoli ar gyfer gwywair
• Porfa barhaol gyda gwndwn llysieuol wedi hau mewn holltau 
  
   

Ffigur 1. Map o Fferm Treathro

Ailadroddwyd dull samplu Prosiect Pridd Cymru ar gyfer asesu iechyd y pridd, gan gymryd tri sampl o ddyfnder o 0-50cm. Yn ogystal, cynhaliwyd gwerthusiad gweledol o strwythur y pridd (VESS) ac arolwg pryfed genwair ar bob llain. Mae gwerthusiad gweledol o strwythur y pridd yn rhoi sgôr ar gyfer strwythur y pridd, a’r nod yw ei fod yn asesiad syml y gall y ffermwr ei gwblhau yn y cae. Cloddiwyd tri thwll ar draws pob un o’r tri chae, a thynnwyd bloc o bridd 20 x 20 x 20cm o bridd. Os nad oedd modd palu i lawr i 20cm, gwnaed nodyn o hynny. Ym mhob un o’r caeau, cynhaliwyd asesiad hefyd ger y gwrych.

Mae manylion am sut i gwblhau gwerthusiad gweledol o strwythur y pridd (VESS) ar gael yn y canllaw hwn - Sut i asesu strwythur y pridd

Cynhaliwyd arolwg rhywogaethau Plantlife ar ddiwedd mis Ebrill gan Shenna Duller a Brynony Jenkins i edrych ar y cynefin ar fferm Treathro ac i greu rhestr lawn o rywogaethau. Ym mis Hydref, cynhaliwyd gwerthusiad gweledol arall o strwythur y pridd ac arolwg o bryfed genwair i ddilyn y gwaith samplu pridd cychwynnol ar bob llain.
 

Canlyniadau: 

Stoc garbon y pridd

Mae stoc garbon gyfartalog y pridd (t/ha) ar bob dyfnder samplu ym mhob cae a gwrychyn i’w weld yn Nhabl 1 isod. Byddai modd priodoli stoc garbon uchel y pridd yn y 10cm uchaf yng Nghae 2 i’r rhedyn sy’n dadelfennu ar ddiwedd pob tymor. Roedd y pridd yma’n sych iawn ac yn friwsionllyd er gwaetha’r glaw dros nos cyn yr asesiad.

Tabl 1. Canlyniadau samplau pridd mewn gwahanol gaeau ar wahanol ddyfnder. 

ND= dim data, lle nad oedd modd casglu sampl pridd cynrychioladol.

Arolwg Bioamrywiaeth

Roedd arolwg Rhywogaethau Plantlife (ar gael ar gais) yn adrodd bod fferm Treathro yn cefnogi amrywiaeth gyfoethog o gynefinoedd a rhywogaethau. Dangosodd fod y priddoedd mewn cyflwr da ar y cyfan, a’r gyfres Malvern oedd y prif fath o bridd. Roedd lefelau pH yn amrywio ar draws y safleoedd, gan awgrymu gwasgariadau calch yn y gorffennol mewn rhai ardaloedd. Dangosodd yr arolwg amrywiaeth eang o rywogaethau planhigion ar y fferm, gan gynnwys glaswelltau amrywiol, blodau gwyllt a rhedyn. Roedd cyfansoddiad y rhywogaethau’n amrywio rhwng y caeau a’r SoDdGA ar ben y clogwyn, gan adlewyrchu amrywiaethau mewn amodau pridd ac arferion rheoli.

Gwerthusiad gweledol o strwythur y pridd

Gellir gweld canlyniadau’r gwerthusiad gweledol o strwythur y pridd ar gyfer y ddau asesiad yn nhabl 2 a thabl 3 isod. Roedd cywasgu arwynebol yn nodwedd yng nghae 4. Nid yw hyn yn syndod o ystyried y tymor gwlyb a’r ffaith bod y caeau’n cael eu pori gan wartheg. Gwelwyd cywasgiad hefyd yng nghaeau 1 a 3, ac mae’r priddoedd yn gymharol fas, ond er hyn, roeddent yn draenio’n rhydd ar y cyfan. Gallai sefydlu gwndwn llysieuol a defnyddio system bori cylchdro gyda chyfnodau hir o orffwys fod o fudd mawr i strwythur y pridd i adfer a lliniaru cywasgiad arwynebol.

Tabl 3. VESS Hydref 2024