25 Chwefror 2021
Ffermwyr Cymru sydd yn y sefyllfa orau i ddynodi cynefinoedd pwysig a nodweddion hanesyddol ar ffermydd a fydd yn rhan o gynlluniau i gefnogi’r amgylchedd yn y dyfodol, yn ôl arbenigwr amaeth-amgylcheddol.
Roedd Dr Glenda Thomas, cyfarwyddwr Farming and Wildlife Advisory Group (FWAG) Cymru, oedd yn siaradwraig mewn gweminar Cyswllt Ffermio ar gynyddu bioamrywiaeth ar ffermydd Cymru, o’r farn bod y rhan fwyaf o ffermwyr yn dda iawn am ddynodi cynefin ac mae ganddynt wybodaeth dda am leoliad blodau a chreaduriaid.
“Mae gan ffermwyr gyfoeth o wybodaeth am eu ffermydd eu hunain, rwy’n meddwl mai nhw yw’r bobl orau i ddynodi cynefinoedd ar eu fferm, a nodweddion hanesyddol hefyd, yn sicr,” dywedodd.
Mae ffermwyr o’r un farn gan i bleidlais a gynhaliwyd yn ystod y weminar a hwyluswyd gan Geraint Jones, Swyddog Technegol Coedwigaeth Cyswllt Ffermio, ddangos bod y mwyafrif llethol yn credu y dylai Llywodraeth Cymru ofyn i ffermwyr greu eu cynlluniau bioamrywiaeth amgylcheddol fferm eu hunain.
Credai llawer o’r ffermwyr a ymatebodd i’r bleidlais eu bod mewn sefyllfa i gynyddu gwerth o ran bioamrywiaeth ar eu ffermydd a chredai pawb ond dau a ymatebodd bod gwerth bioamrywiaeth da a safonau amgylcheddol uchel ar ffermydd yn mynd law yn llaw â chynhyrchu bwyd.
Disgrifiodd y mwyafrif lefel y gwaith yr oeddent yn ei wneud ar hyn o bryd i gefnogi bioamrywiaeth ar eu ffermydd fel ‘cymedrol’, gan awgrymu mai cyllid yw’r prif rwystr sy’n eu hatal rhag gwneud mwy.
Bydd Cyswllt Ffermio ar y cyd â FWAG Cymru yn cynnal archwiliadau amgylcheddol ar dri o’i safleoedd arddangos y gwanwyn hwn, gan adlewyrchu pob sector amaethyddol.
Defnyddir arolygon gyda phwyslais ecolegol i ddynodi rhywogaethau o blanhigion a chreaduriaid.
Dywedodd Dr Thomas bod Cymru yn hanesyddol wedi bod â chynlluniau amgylcheddol oedd yn enghreifftiau da, gan gyfeirio at Tir Gofal a Tir Cymen fel enghreifftiau rhagorol o’r rhain, ac roedd gan Tir Cynnal â’i bwyslais ar reoli maetholion rôl werthfawr wrth reoli tail a slyri yn dda, yn arbennig ar ffermydd llaeth a bîff.
“Byddai parhau a datblygu Tir Cynnal, mae’n debyg, wedi osgoi’r angen am y rheoliadau Parthau Peryglon Nitradau sydd ar ein gwarthaf,” dywedodd.
“O ran adnabod cynefinoedd a phwysigrwydd rheoli cynefinoedd, rwy’n meddwl ein bod ni ymhell ar y blaen yn nyddiau Tir Gofal a Thir Cymen,” dywedodd.
“Roedd mwy o bwyslais ar adnabod cynefinoedd a rhywogaethau yn ofalus a mapio’r fferm yn drwyadl ac roedd pwyslais mawr hefyd ar nodweddion hanesyddol.
“Rwy’n meddwl ein bod wedi colli’n ffordd i raddau ar hynny yn Glastir oherwydd rwy’n teimlo ein bod wedi rhoi gormod o bwyslais ar waith papur yn hytrach na’r hyn sy’n mynd ymlaen yn ymarferol ar ffermydd i reoli a gwella cynefinoedd.”
Mae Dr Thomas yn gobeithio y bydd nodweddion hanesyddol yn chwarae rôl bwysicach mewn cynlluniau yn y dyfodol.
“Mae ganddynt werth pwysig o ran treftadaeth a gallant fod yn gynefinoedd ynddynt eu hunain,” dywedodd.
“Mae’r coed hynafol gwych sydd gennym ar ffermydd yn haeddu cael eu cofnodi fel nodweddion hanesyddol a nodweddion sydd, efallai, ddim yn cael y sylw y dylent, fel llwybrau defaid trwy waliau cerrig, camfeydd carreg, pyst giatiau carreg ac eraill.”
O ran rheoli cynefinoedd, dywedodd Dr Thomas ei bod yn eithriadol o bwysig gwerthfawrogi’r rôl sydd gan stoc yn hyn o beth.
“Mae defaid yn cael enw drwg ond maen nhw’n ardderchog i reoli rhai cynefinoedd,” awgrymodd.
“Gwerthfawrogir gwartheg yn fawr o ran rheoli cynefin gyda’u dull pori yn werthfawr wrth reoli llystyfiant garwach gan adael i blanhigion mwy bregus ffynnu.”
Gall cynefinoedd gael eu rheoli trwy ddulliau peirianyddol a chemegol hefyd ond mae hyn yn codi cyfyng gyngor, dywedodd.
“Mae’n ddifyr ystyried hyn oherwydd mae pwyslais ar ôl troed carbon ffermio a’i leihau felly bydd yn ddiddorol gweld sut y mae rheolaeth cynefinoedd yn datblygu mewn cynlluniau yn y dyfodol yng ngoleuni hynny.”
Rhaid peidio â diystyru sgiliau rheoli cnydau a hwsmonaeth ffermwyr, ychwanegodd Dr Thomas.
“Maent yn cael eu dibrisio yn ddifrifol ac os collwn ni’r rheini ni fyddwn yn eu cael yn ôl dros nos.”
Cred, yn y dyfodol, y bydd llawer o reoli cynefinoedd ar raddfa tirwedd, gyda ffermwyr yn gweithio gyda’i gilydd fel grŵp, fel sydd wedi digwydd gyda Chynllun Tir Comin Glastir, Cronfa Natur a’r Cynllun Rheolaeth Gynaliadwy.
Mae Cyswllt Ffermio, sy’n cael ei ddarparu gan Menter a Busnes a Lantra, yn cael ei gyllido drwy Cymunedau Gwledig Llywodraeth Cymru - Rhaglen Datblygu Gwledig Cymru 2014-2020, a ariennir gan Lywodraeth Cymru a’r Gronfa Amaethyddol Ewrop ar gyfer Datblygu Gwledig.