Prosiect Safle Arddangos - Rhiwgriafol

Gwella tir Ffridd trwy wella rheolaeth o’r borfa

Nod y prosiect:

Dangos y broses o drawsnewid Ffridd wedi’i wella’n rhannol o system stocio sefydlog i system bori cylchdro a’r manteision cysylltiedig o ran gwella ansawdd glaswellt.

Beth fydd yn cael ei wneud:

Mae darn 28 erw o dir wedi’i wella’n rhannol wedi cael ei neilltuo, ac nid yw’r tir wedi cael ei aredig ers 19 mlynedd.
Bydd yr ardal yn cael ei rhannu’n 7 padog ar gyfer mamogiaid ac ŵyn (rhwng 300-400 o famogiaid sych ar ôl diddyfnu).
Byddwn yn asesu gofynion bwyd da byw ar y fferm er mwyn canfod yr anifeiliaid mwyaf addas i’w defnyddio ar y system bori cylchdro – yn ystod y tymor pori cyntaf dan y system reoli newydd, rhoddir blaenoriaeth i ddefaid.
Byddwn yn cyfrifo cymeriant DM arfaethedig, ac yn asesu argaeledd llafur.
Dylunio celloedd i weddu i’r anifeiliaid dan sylw gan ystyried topograffeg, dŵr, pŵer a symudiad anifeiliaid.
Gosod y system a sefydlwyd.
Hyfforddiant i’r cleient o ran sut i ddefnyddio’r offer ffensio parhaol/dros dro a systemau dŵr yn y ffordd orau neu fwyaf effeithlon.
Cefnogaeth barhaus i sefydlu a rheoli’r pori cylchdro. Dan reolaeth y ffermwr gan gymryd mesuriadau wythnosol gyda mesurydd plât, gydag ymweliadau ychwanegol gan James Daniel ar adegau pwysig.

Diweddariad Prosiect - Gorffennaf 2019

Trechu cloffni mewn mamogiaid

Nod y prosiect:

Mae cloffni yn broblem sylweddol o ran lles a chynhyrchiant ar nifer o ffermydd, felly nod y prosiect yw hyrwyddo cynllun rheoli cloffni ar gyfer y ddiadell gyfan gan ddefnyddio’r ‘cynllun 5 pwynt’ sy’n cydfynd â safonau’r diwydiant (Veterinary Record, 2014).

Amcanion strategol:

Yn ystod cyfnod o bedair blynedd, mae’r ffermydd sydd wedi ymrwymo i bob un o’r pum pwynt yn y cynllun wedi sicrhau lefelau cloffni llai nag 1%.
Mae technegau a ddefnyddir trwy’r cynllun pum pwynt yn cynnwys brechu, difa, triniaeth brydlon, osgoi traws-heintio a mesurau cwarantîn effeithiol.
Mae’n debygol bod angen gweithredu pob elfen o’r cynllun pum pwynt er mwyn sicrhau lleihad yn lefelau cloffni yn yr hirdymor. Fodd bynnag, mae llwyddiant nifer o ffermydd sy’n gweithredu’r cynllun pum pwynt yn dangos bod modd lleihau lefelau cloffni o fewn cyfnod cymharol fyr ond nid yw’n gofyn am ymrwymiad hirdymor er mwyn parhau â’r llwyddiant hwnnw.

Nodweddion ymarferol y prosiect:

Mewn cydweithrediad â chyngor strategol gan y Food Animal Initiative (FAI) a milfeddyg y fferm ei hun, bydd cynllun lleihau cloffni ar draws y ddiadell gyfan yn cael ei gweithredu gan ddefnyddio egwyddorion y cynllun 5 pwynt.
Bydd lefelau a difrifoldeb cloffni yn y ddiadell yn cael eu monitro dros gyfnod o 12 mis.
Gan weithredu fel data gwaelodlin, bydd sampl o famogiaid yn cael eu harchwilio’n unigol a’u sgorio yng nghyd-destun presenoldeb y clefyd, ei achos a'i ddifrifoldeb. Bydd hyn yn cymryd lle cyn hyrdda ac yn cael ei ail adrodd unwaith eto ar ddiwedd y prosiect ar adeg debyg o’r flwyddyn.
Yn dilyn y broses o gasglu data cychwynnol, bydd ymweliad misol yn monitro lefelau cloffni yn y ddiadell gan ddefnyddio sgôr symudedd (p'un ai yw cloffni'n bresennol ai peidio).
Bydd hyn yn cael ei wneud mewn cydweithrediad â’r ffermwr ac ar yr un pryd bydd cofnodion triniaeth ar gyfer y mis blaenorol yn cael eu casglu.
Bydd defnydd gwrthfiotigau’r ddiadell yn cael ei gofnodi, yn ogystal ag unrhyw olchi traed a wnaed, unrhyw famogiaid sydd wedi'u difa oherwydd cloffni, llafur sy'n gysylltiedig â'r driniaeth a roddwyd ac unrhyw ddata cynhyrchiant perthnasol.

Casgliad:

Cyn dechrau’r prosiect, roedd achosion o gloffni yn Rhiwgriafol rhwng 8% a 10% o’r ddiadell gyfan. Ers mabwysiadu’r cynllun 5 pwynt mae lefelau cloffni wedi gostwng o dan 1% sydd wedi gwella effeithlonrwydd y ddiadell.

Negeseuon Allweddol:

Mae cyfuno nifer o ddulliau ar gyfer rheoli clwy’r traed a llid y traed yn cyflawni targed o lai na 5% o gloffni yn y flwyddyn gyntaf ar ôl cael ei gyflwyno.
Mae’n debygol y byddai angen rhoi pob elfen o’r cynllun 5 pwynt ar waith er mwyn cyflawni lleihad parhaol yn y lefelau o gloffni. Serch hynny, mae llwyddiant sawl fferm i roi’r cynllun 5 pwynt ar waith yn dangos bod lleihau cloffni yn bosib mewn amserlen fer ond mae’n gofyn am ymrwymiad tymor hir er mwyn cynnal y llwyddiant.

Opsiynau Gaeafu Defaid

Nodau’r prosiect:

Arddangos ffactorau ymarferol ac effaith ariannol system aeafu’n seiliedig ar swêj o’i gymharu â system dan do ac anfon mamogiaid i’w gaeafu oddi ar y fferm (tac).
Defnyddio dau o'r mathau rhataf o fwyd sydd ar gael i ffermwyr defaid yn ystod cyfnod o’r flwyddyn pan fo costau porthi’n uchel fel arfer. Mae swêj yn costio £62/tunnell ac mae glaswellt/meillion yn costio £72/tunnell o ddeunydd sych a ddefnyddir (Forage Choice Costs & Rotation Report, Kingshay; Ebrill 2010)

Amcanion strategol:

Casglu a gwerthuso data'n ymwneud â manteision gaeafu mamogiaid beichiog ar gnydau bresych a swêj er mwyn sicrhau’r elw gorau o fentrau defaid.
Archwilio opsiynau i leihau dibyniaeth ar fwydydd a brynir i mewn.

Nodweddion ymarferol y prosiect:

Bydd cae 10 erw o swêj (o rywogaeth Invitation) yn cael ei hau ar gyfradd o 1kg/erw. Bydd cynnyrch y cnydau'n cael ei fonitro o'u sefydlu hyd at eu pori, er mwyn canfod cyfraddau stocio cywir. Bydd y swêj hefyd yn cael ei ddadansoddi wrth bori er mwyn pennu’r gwerth maethol.
Bydd mamogiaid yn cael ei rhannu ar hap yn dri grŵp. Bydd y grŵp cyntaf yn pori'r swêj mewn stribedi o fis Ionawr nes byddant yn cael eu symud at laswellt dair wythnos cyn ŵyna. Byddai’r ail grŵp yn cael eu cadw dan do ym mis Ionawr a chynnig silwair mewn byrnau a dwysfwyd. Bydd y silwair yn cael ei ddadansoddi er mwyn cydbwyso’r dogn. Bydd y trydydd grŵp yn cael eu hanfon i bori ar gyfer y gaeaf yn ystod mis Hydref a dychwelyd i'r fferm i ŵyna. Ni fyddant yn derbyn unrhyw ychwanegiadau at y glaswellt.
Bydd perfformiad y mamogiaid yn cael ei fonitro trwy sgorio cyflwr corff, asesu iechyd cyffredinol y ddiadell (gan gynnwys cyfraddau marwolaeth, cloffni a bwrw’r llawes goch) a data ŵyna (nifer yr ŵyn a anwyd a cholledion ŵyna/problemau wrth ŵyna). Bydd costau mewnbwn y ddwy fenter yn cael eu cofnodi a bydd ŵyn yn cael eu pwyso'n wyth wythnos oed.

Diweddariad y prosiect:

Dechreuodd 250 o famogiaid o oedrannau cymysg bori ar y swêj ar ddechrau mis Ionawr a gydag amodau tywydd cymharol sych ac maent yn clirio’r cnwd yn dda
Amcangyfrifwyd cynnyrch deunydd sych cyffredinol y cnwd ar y 19eg o Ionawr a chyfrifwyd ei fod oddeutu 10 tunnell o ddeunydd sych i bob hectar (neu oddeutu 4 tunnell i bob erw)
Sgoriwyd cyflwr corff mamogiaid yn ystod trydedd wythnos mis Ionawr ac mae’r mwyafrif wedi cyrraedd y sgôr cyflwr targed o 3. Bydd mamogiaid sy’n cario ŵyn sengl a gefeilliaid yn parhau i bori’r cnwd a bydd mamogiaid yn cael eu cadw dan do 4 wythnos cyn ŵyna a mamogiaid sy’n cario ŵyn sengl yn cael eu cadw dan do yn ystod wythnos olaf beichiogrwydd

Casgliad:

Cafodd y tair system eu dadansoddi o ran costau a’r swêj oedd y porthiant rhataf yn £8 y famog o’i gymharu â £11 y famog ar gyfer mamogiaid sy’n gaeafu oddi ar y fferm, a £17 y famog ar gyfer y rheiny ar silwair a dwysfwyd. Mae’r costau hyn yn cynnwys gofynion llafur yn ogystal â lwfans ar gyfer rhent unrhyw dir a ddefnyddiwyd. Cynyddodd hyn gostau ar gyfer gaeafu’r mamogiaid tu allan ar borfa, dwysfwyd ac ychydig o silwair, yn sylweddol.

Roedd cyflwr y rhan fwyaf yn sgorio rhwng 2 a 2.5 ar ddiet y borfa a dwysfwyd (sydd o dan y sgor targed ar gyfer eu cyflwr yn ystod ŵyna), tra bod mamogiaid ar y swêj a’r mamogiaid wedi’u gaeafu oddi ar y fferm yn sgorio rhwng 3 a 3.5 ar gyfer cyflwr (y sgor delfrydol ar gyfer ŵyna).

Negeseuon Allweddol:

Monitro cynnyrch cnwd er mwyn defnyddio cnwd yn effeithlon ac osgoi gwastraff.
Cnwd toriad da ond tynnwyd y cae allan o’r cynhyrchiant ar ddiwedd mis Mai 2016 ac roedd dilyn y cnwd hwn gyda gwndwn gwair ar gyfer pori parhaol yn golygu nad oedd y cae ar gael i’w bori nes diwedd mis Mehefin 2017. Roedd tynnu’r caeau allan o’r cynhyrchiant yn £1.50 y famog neu 20% o gyfanswm y gost.
Effeithiodd systemau porfa a dwysfwyd yn sylweddol ar dwf porfa’r gwanwyn dilynol.

Diweddariad Prosiect:

Adroddiad: Strategaethau i wella rheolaeth yn y gaeaf

Erthygl: Sicrhau’r perfformiad gorau trwy deilwra maeth i ofynion mamogiaid beichiog

Gwneud defnydd gwell o borfa

Cyflwyniad y prosiect:

Newid rhan o’r fferm o system stocio sefydlog i system pori cylchdro er mwyn gwneud y defnydd gorau o’r borfa. Bydd y prosiect yn tynnu sylw at ystyriaethau ymarferol rhannu’r fferm a sefydlu’r isadeiledd perthnasol. Ar hyn o bryd, mae’r fferm yn pori’r heffrod llaeth, sy’n cael eu magu ar gytundeb, mewn stribedi ond mae rheoli’r borfa yn cael ei wneud yn bennaf trwy asesiadau gweledol, nid mesur y borfa’n gywir.

Y prosiect ar waith:

Mae yna ardal 12.4 ha o ddaear sydd wedi’i wella yn cael ei rannu’n 8 cae bach ar gyfer mamogiaid ac ŵyn cyn cael eu rhannu eto i gyfanswm o 16 cae bach ar gyfer yr heffrod.
Bydd asesiad yn cael ei wneud o’r porthiant sydd ei angen ar dda byw’r fferm er mwyn canfod yr anifeiliaid mwyaf addas i’w defnyddio yn y system pori cylchdro - y defaid fydd yn cael blaenoriaeth yn y tymor pori cyntaf.
Lluniwch y celloedd yn addas ar gyfer yr anifeiliaid pwrpasol gan ystyried topograffeg, agwedd, dŵr, pwer a symudiadau’r anifail/personel.
Mae’r diagramau isod yn dangos isadrannau’r caeau ar gyfer heffrod a mamogiaid ac ŵyn.
Sefydlu’r system a luniwyd.
Hyfforddi’r ffermwr yn y defnydd cywir ac effeithlon o offer ffensio parhaol/dros dro a systemau dŵr.
Mesuriadau wythnosol mesuryddion plat sydd i’w gweld ar dudalen Prosiect Porfa Cymru.

Heffrod: