13 Awst 2024

Mae Prosiect Geneteg Defaid Cymru (WSGP) Cyswllt Ffermio yn helpu i hwyluso newid mawr mewn diadell ddefaid ar raddfa fawr. 

Bu Ystâd y Rhug ger Corwen yn rhedeg diadell agored o 3,750 o ddefaid miwl o’r math Gogledd Lloegr, ond mae bellach yn newid i ddiadell gaeedig o famogiaid Cymreig.

Mae’n defnyddio hyrddod y caiff eu perfformiad ei gofnodi i gynhyrchu ei hŵyn benyw croesfrid amnewid ei hun a’r math o ŵyn tew y mae’r busnes yn eu hystyried yn allweddol i broffidioldeb yn y dyfodol.

Mae technoleg sy’n seiliedig ar adnabod electronig (EID) yn chwarae rhan fawr yn hyn o beth, gan ddarparu data i helpu i reoli penderfyniadau bridio wrth ganiatáu i’r fferm gau ei diadell a bridio ei hepiliaid amnewid ei hun.

Dywed rheolwr y fferm, Emyr Owen, fod cymhorthfa gyngor gyda’r cynghorydd defaid a bîff annibynnol, Matt Blyth, a drefnwyd ac a ariannwyd gan y WSGP, wedi bod yn rhan annatod o’r penderfyniad i ailwampio’r system cofnodi perfformiad EID gyfan.

“Roedd y cyfarfod hwnnw gyda Matt yn help enfawr; fe ddechreuodd y sgwrs,” cofia Emyr. “Mae wedi bod yn wych cael y gefnogaeth honno.”

Newidiwyd i’r famog Gymreig yn rhannol oherwydd y profwyd bod y brîd yn ffynnu yn yr ardal mewn systemau wyna awyr agored.

Yn hanesyddol, mae diadell iseldir y Rhug wedi bod yn wyna dan do o 15 Mawrth, ond yn y dyfodol dim ond mamogiaid sy’n cario tripledi fydd yn wyna dan do.

Bydd y gweddill yn wyna yn yr awyr agored, o ddiwedd mis Mawrth tan 15 Ebrill, er mwyn cyd-fynd yn well â chromlin twf glaswellt yr ystâd.

“Mae gennym sied anhygoel ar gyfer wyna ac rydyn ni am wneud y mwyaf o enedigaethau byw, felly mae'n synhwyrol wyna tripledi dan do, ond bydd gweddill y mamogiaid yn wyna y tu allan,” meddai Emyr.

Hyrddod Texel a Charollais a ddefnyddid yn flaenorol, ond ar gyfer tymor wyna 2024, defnyddiwyd hyrddod Abermax, Aberblack, Hampshire Down a Primera, gyda pherfformiad pob un wedi’i gofnodi.

Prynwyd hefyd hyrddod Cymreig, y caiff eu perfformiad ei gofnodi, yn arwerthiant Prohill yn 2023; roedd y pryniannau hyn yn seiliedig ar gywirdeb corfforol a ffigurau, ac roedd ganddynt gysondeb â'r math o famogiaid Cymreig y mae tîm y Rhug yn anelu at ei gynhyrchu.

Daeth y mamogiaid Cymreig o ffermydd sy’n cofnodi perfformiad, gyda phob un o’r tair diadell yn rhan o’r WSGP.

Mae diadell y Rhug hefyd wedi ymuno â’r WSGP. “Rydyn ni'n wirioneddol ddiolchgar i fod yn rhan o’r rhaglen, ac mae prynu'r mamogiaid o ffermydd sy'n cofnodi perfformiad yn golygu ein bod ni wedi ennill cwpl o flynyddoedd ar unwaith,” meddai Emyr.

Mae EID yn rhan fawr o’r system ddefaid newydd ar Ystâd y Rhug.

Prynwyd pen pwyso newydd, gyda chymorth grant o 40% gan Gynllun Effeithlonrwydd Grantiau Bach Llywodraeth Cymru.

“Roedden ni wedi bod yn defnyddio pen pwyso ar gyfer y gwartheg ers blynyddoedd ond doedd gennym ni ddim byd ar gyfer y defaid,” eglura Emyr.

Fe'i defnyddir ar y cyd â darllenydd ffon a'i integreiddio â meddalwedd Agriwebb.

“Y cynllun yw dod yn fusnes cwbl ddibapur,” meddai Emyr.

Mae ŵyn yn cael eu tagio adeg eu diddyfnu ac mae data, gan gynnwys enillion pwysau byw dyddiol a phwysau lladd, yn cael eu cofnodi a’u monitro.

Mae buddion hyn eisoes i’w gweld, meddai Emyr. “Mae gennym fugail ifanc â gofal am wyna'r mamogiaid Cymreig ac mae wedi bod yn defnyddio'r darllenydd ffon i ychwanegu sylwadau am unrhyw famogiaid neu ŵyn y mae ganddo bryderon yn eu cylch fel y gallwn osgoi bridio o anifeiliaid problemus.”

Yr uchelgais yw rhedeg y ddiadell mewn tri grŵp mewn system ABC. Y defaid yn y grŵp A fydd y rhai sy'n ‘ddi-fai’ gan y byddant yn cynhyrchu'r defaid amnewid ar gyfer y ddiadell famog Gymreig gnewyllol.

Dywed Emyr mai'r nodwedd sy'n cael ei monitro agosaf yw sgôr cyflwr corff (BCS) mamogiaid. “Mae’r BCS yn dweud cymaint o bethau wrthym yn y metrig, a gallwn yn syml adeiladu protocolau a dangosyddion perfformiad allweddol o'i gwmpas.”

Yn nhymor wyna 2024, roedd y ganran sganio ymhlith y mamogiaid a oedd yn wyna dan do ar gyfartaledd yn 185%, a 160% ar gyfer y ddiadell oedd yn wyna allan. Ar gyfer y mamogiaid Cymreig, roedd yn 135% ond, gan fod dwy ran o dair o'r rhain yn flwyddiaid, y nod yw cynyddu hyn i 150%.

Bydd pum cant o ŵyn benyw Cymreig pur yn cael eu cadw eleni fel ŵyn amnewid tra bydd cyfran fawr o’r ŵyn tew yn cael eu prosesu ar y fferm a’u gwerthu drwy siop fferm Ystâd y Rhug. Bydd y gweddill yn cael ei farchnata trwy Pilgrims, ABP neu farchnad da byw Rhuthun.

Er mai megis dechrau mae’r daith i wella geneteg a phroffidioldeb y ddiadell, dywed Emyr fod ei hyder yn y canlyniadau a dargedir wedi’i atgyfnerthu gan y cymorth a dderbyniwyd drwy Cyswllt Ffermio a’r WSGP.

“Mae gweithdai awr o hyd yn syniad da gan Cyswllt Ffermio. I'r rhan fwyaf o bobl, awr yw'r cyfan sydd ei angen ond mae rhagor o gefnogaeth ar gael o rannau eraill o raglen Cyswllt Ffermio os oes angen.”


Related Newyddion a Digwyddiadau

Sut mae anwybyddu clefydau heintus yn gallu arwain at broblemau sylweddol mewn diadelloedd yng Nghymru
29 Tachwedd 2024 Mae ffermwyr defaid yng Nghymru yn cael eu
Agrisgôp yn helpu i dyfu busnes arallgyfeirio llwyddiannus ar fferm
28 November 2024 Mae’r chwe blynedd diwethaf wedi bod yn daith
Syniad arloesol yn ennill prif wobr Her Academi Amaeth Cyswllt Ffermio
25 Tachwedd 2024 Mae aelodau carfan Academi Amaeth Cyswllt