Geneteg ar ochr y Fam: Datgloi'r Incwm Ychwanegol yn High Country Romneys

Mae Rhaglen Geneteg Defaid Cymru Cyswllt Ffermio yn cynnig cymorth technegol ac ariannol i ffermwyr defaid yng Nghymru i wella perfformiad eu diadell, gan gynyddu proffidioldeb diadell trwy wella geneteg.

Mae'r erthygl hon yn dangos yr effaith y mae magu detholus yn ei chael yn High Country Romneys - fferm deuluol sydd wedi'i lleoli 1200 troedfedd uwchben lefel y môr yn y Mynyddoedd Du yng Nghymru. 

Canfod yr hwrdd mwyaf proffidiol

Yr her fwyaf pan fydd prynwyr hyrddod yn dewis hyrddod i fridio defaid cyfnewid benywaidd yw na ellir asesu llawer o'r nodweddion pwysig trwy edrych ar yr hwrdd yn unig.

Er mwyn nodi’r hyrddod hynny y bydd eu merched yn bwrw ŵyn yn hawdd ac yn magu pâr o efeilliaid trwm bob blwyddyn, mae angen i chi gofnodi perfformiad y ddiadell a dewis llinellau bridio sy'n rhagori ar gyfer bridio yn y dyfodol. 

Dyma'r union athroniaeth yn High Country Romney, lle mae perfformiad dros 12,000 o ddefaid wedi'i gofnodi gyda Signet a SIL ar system fasnachol sy’n seiliedig ar laswellt i nodi’r defaid hynny sydd â'r eneteg fwyaf proffidiol.

Hwrdd yn rhoi budd o £5,000: Hanes dau hwrdd

Yr hyn sy'n aml yn synnu prynwyr hyrddod yw'r effaith ariannol y gall geneteg hwrdd ar ochr y fam ei chael ar berfformiad diadell. Gellir gweld y gwir werth yn iawn yn yr enghraifft go iawn hon sy'n cymharu dau hwrdd stoc dylanwadol ar fferm Penny Chantler, Sam a Will Sawday yn nyffryn Gwy. 

Cafodd y ddau hwrdd eu geni yn 2017 a'u defnyddio am sawl tymor, gan adael 1,085 o epilion wedi'u cofnodi rhyngddynt, gyda 254 o ferched yr hyrddod yn cael eu cadw ar gyfer bridio. 

Dangosir rhinwedd genetig y ddau hwrdd yn Nhabl 1. Mae'r ddau hwrdd yn uwch na'r cyfartaledd o ran gallu mamol (sef genynnau sy'n dylanwadu ar gynhyrchu llaeth a gofal mamol), ond mae gwahaniaeth mawr yn rhinwedd genetig Hwrdd A o ran cyfradd twf cynnar ac epiliogrwydd. 

Tabl 1. Rhinweddau genetig hyrddod cenhedlu

Yn y genhedlaeth gyntaf, mynegwyd genynnau’r hwrdd ar gyfer twf gan ei epilion. Roedd ŵyn sengl Hwrdd A 0.5kg yn drymach yn 56 diwrnod oed na rhai Hwrdd B, ac roedd gefeilliaid 0.8kg yn drymach.

Fodd bynnag, yn yr ail genhedlaeth, wrth i ferched pob hwrdd ymuno â'r ddiadell fridio y daeth y gwahaniaethau yn fwy amlwg. Roedd merched Hwrdd A yn magu llawer mwy o ŵyn, a hwythau’n ŵyn trymach – oherwydd y genynnau a oeddent wedi’u hetifeddu o’u tad. 

Tabl 2. Perfformiad merched pob hwrdd

Gan ddefnyddio'r data hwn, gallwn gyfrifo gwerth y gwahaniaethau genetig hyn bob blwyddyn ar gyfer pob 100 o ferched yn y ddiadell. Byddai Hwrdd A yn magu 32 yn fwy o ŵyn ac o ystyried y cyfraddau twf uwch, byddai hyn yn arwain at werthu £466kg ychwanegol o ŵyn fesul 100 o ferched – sef gwerth £1258 ychwanegol bob blwyddyn.

Gan dybio bod y famog gyffredin yn aros yn y ddiadell am 4 blynedd, byddai'r cynnydd hwn mewn cynhyrchiant wedi creu £5000 yn ychwanegol – a hynny o ganlyniad i ddewis yr hwrdd â’r gwerthoedd bridio gorau. 

Tabl 3. Effaith ar berfformiad fesul 100 o ferched 

Crynodeb

Mae'n cymryd amser ac ymrwymiad i wella perfformiad mamol y ddiadell o famogiaid trwy fridio detholus, ond gall prynwyr hyrddod masnachol fanteisio ar y gwaith sy'n cael ei wneud mewn diadelloedd bridio hyrddod fel High Country Romneys, trwy ddefnyddio gwerthoedd bridio tybiedig (EBV) i ddewis yr hyrddod hynny â’r nodweddion sydd eu hangen yn eu diadell.

Gall hyd yn oed cynnydd bach yn effeithlonrwydd y ddiadell o famogiaid gael effaith fawr ar broffidioldeb diadell, gan gynhyrchu cynnydd mewn perfformiad a fydd yn cael ei ailadrodd flwyddyn ar ôl blwyddyn. 

Samuel Boon, Gwasanaethau Bridio Signet Samuel.boon@ahdb.org.uk

Rhagor o wybodaeth 

• Rhaglen Geneteg Defaid Cymru
• Signet Breeding Services
• High Country Romney