06 Chwefror 2024

Mae pori betys porthiant fel cnwd dros y gaeaf ar gyfer gwartheg bîff a llaeth yn lleihau costau gaeafu ar fferm yn Sir Benfro.

Mae’r teulu James ar hyn o bryd yn tyfu 10 hectar (ha) ar gyfer gaeafu gwartheg bîff stôr a gynhyrchir gan y fuches laeth ar fferm Stackpole Home Farm, ond maent yn cynyddu i 45ha er mwyn darparu porthiant ar gyfer gwartheg sy’n llaetha a gwartheg sych.

Mae’r gwartheg ar hyn o bryd yn cael eu cadw ar borfeydd gohiriedig neu gnwd cêl a byrnau silwair dros y gaeaf, ond bydd newid i fetys porthiant yn darparu bwyd rhatach o ansawdd uwch.

Yn ystod diwrnod agored Cyswllt Ffermio yn ddiweddar, dywedodd George James, sy’n ffermio gyda’i rieni, Chris a Debbie, bod tyfu cêl yn mynd yn anoddach o ganlyniad i gyfnodau hir o sychder ar ôl trin y tir ar ddiwedd mis Mai neu ddechrau mis Mehefin. 

“Mae’r dyddiadau trin y tir cynharach ar gyfer betys porthiant yn rhoi mantais i’r cnwd, a gallwn lwyddo i gael 20 tunnell o ddeunydd sych (tDM/ha) ohono’n rhwydd, felly dyma’r cnwd pori mwyaf cynhyrchiol o bell ffordd ar gyfer y gaeaf,” meddai.

Mae’n costio tua 7 ceiniog fesul cilogram o ddeunydd sych, sydd oddeutu hanner cost silwair, felly bydd y system newydd yn lleihau costau bwydo dros y gaeaf, yn cau bylchau ar ddiwedd ac ar ddechrau cyfnodau llaetha, ac yn gwneud y defnydd gorau o briddoedd tywodlyd y fferm sy’n draenio’n rhwydd.

Ond bydd y cyfnod pontio wrth i’r fuches symud tuag at fwyta’r cnwd a sicrhau ei fod yn cael ei ddyrannu’n effeithiol yn allweddol er mwyn sicrhau iechyd a pherfformiad yr anifeiliaid.

Yn ystod y diwrnod agored, bu’r arbenigwr ar fetys porthiant, Dr Jim Gibbs, sydd hefyd yn filfeddyg ac yn wyddonydd ymchwil ym maes maeth anifeiliaid cnoi cil ym Mhrifysgol Lincoln, Seland Newydd, a Marc Jones, ymgynghorydd glaswellt a phorthiant annibynnol, yn rhannu cyngor pwysig ynglŷn â sut i wneud hynny’n iawn - a sut i osgoi rhai o’r camgymeriadau cyffredin.

Mae betys porthiant yn cynnwys llawer o siwgr a dŵr, ac felly mae’n rhaid caniatáu digon o amser i addasu cymeriant y porthiant.

Rhybuddiodd Dr Gibbs mai gwartheg llaeth yw’r dosbarth da byw sydd fwyaf agored i effaith asidosis yn ystod y cyfnod pontio o ganlyniad i orfwyta, sy’n digwydd os caiff gormod o fetys porthiant eu rhoi’n rhy gynnar yn ystod y broses bontio.

Er mwyn atal hyn, cynghorodd y dylid bwydo symiau bach o fetys porthiant yn y lle cyntaf, gan adeiladu cymeriant yn araf, ynghyd â darparu bwyd ychwanegol i sicrhau bod rwmen y fuwch yn llawn.

Cynghorir y dylid bwydo glaswellt neu silwair fel bwyd ategol yn y lle cyntaf, gan na fyddai gwartheg yn bwyta’r swm angenrheidiol ar gyfer cynnal cyflwr a pherfformiad pe byddai bwyd llai bwytadwy, megis gwellt, yn cael ei gynnig.

Un o’r dangosyddion ar gyfer nodi a yw’r gwartheg wedi trawsnewid yn llwyddiannus yw os oes betys porthiant yn cael eu gadael ar ôl – roedd Dr Gibbs yn awgrymu y dylai hyn fod oddeutu 5-10% y dydd.

“Nid oes unrhyw risg o asidosis ar ôl i’r gwartheg drawsnewid, gan gymryd bod cymeriant yn ddigonol,” meddai.

Mae buwch sy’n llaetha angen cyfanswm o 15-18kg o ddeunydd sych (DM), felly dylid anelu at darged o 5-6kg/DM o fetys porthiant ynghyd â glaswellt a silwair ar gyfer bwydo yn ystod y cyfnod llaetha, gan na ddylai’r cnwd gynrychioli mwy na thraean o’u porthiant.

“Dechreuwch drwy gynnig 1kg DM/dydd, ac unwaith mae pob un o’r anifeiliaid yn bwyta’r  bỳlb, ewch i fyny fesul 1kg DM/dydd bob deuddydd,’’ meddai Dr Gibbs.

Roedd yn argymell  y dylid parhau gyda’r broses drawsnewid nes cyrraedd y targed ar gyfer cymeriant.

Ar gyfer gwartheg sych sy’n pwyso 500kg, a heffrod cyflo, mae’r gofyniad dyddiol yn 14kg DM – gan fod betys porthiant yn gallu cynrychioli 80% o’u diet, gellir dyrannu 11-12kg DM o fetys porthiant a 2kg DM o fwyd bras unwaith y byddant wedi trawsnewid.

Dylid adeiladu ar hyn fesul cam, 1-2kg DM ar y diwrnod cyntaf gan gynnyddu 1kg DM bob deuddydd, gyda 7-8kg o fwyd ategol hyd at y seithfed diwrnod, a lleihau’r bwyd ategol i 2kg erbyn diwrnod 14 pan fyddant wedi trawsnewid yn llawn.

Os ydych yn bwydo 2kg o fwyd ategol, dylid ystyried yn ofalus sut y bydd y bwyd ategol yn cael ei fwydo er mwyn galluogi pob anifail i gael mynediad ato; os ydych chi’n bwydo byrnau mewn porthwyr crwn, dylid cynyddu i 3-4kg oherwydd y lle cyfyngedig sydd ar gael i fwydo.

Ar gyfer stoc ifanc o chwe mis oed, roedd Dr Gibbs yn argymell y dylid dechrau gyda chymeriant dyddiol o 0.5kg DM y pen o fetys porthiant, gan gynyddu’r cyfanswm 0.5kg bob deuddydd, ynghyd â 3-5kg o laswellt neu silwair. Erbyn diwrnod 14, dylai’r gymysgedd gynnwys 5-6kg o fetys porthiant a 1-2kg o laswellt neu silwair.

Bu Marc Jones yn rhannu sut mae’n gweithredu ei system o dyfu a bwydo betys porthiant ar ei fferm, Trefnant Hall, Berriw, a dywedodd ei bod hi’n bwysig cyfateb mathau o fetys porthiant gyda’r math o stoc.

Dywedodd bod Lactimo Geronimo yn amrywiaethau gwych ar gyfer pori gan eu bod yn cynnwys cyfran uchel o ddail a bod mwy o’r bylbiau’n eistedd ar ben y ddaear, sy’n golygu bod mwy ar gael i’w fwyta.

Mae amrywiaeth gyda llai o ddeunydd sych megis Brigadier yn fwy bwytadwy, gan olygu y bydd mwy ohono’n cael ei fwyta gan loi sy’n pwyso oddeutu 200kg, ychwanegodd.

Dywedodd Delana Davies, Rheolwr Traws Sector Cyswllt Ffermio, a fu’n hwyluso’r digwyddiad, bod tyfu betys porthiant yn cynnig cyfleoedd gwirioneddol i leihau costau bwydo dros y gaeaf ar gyfer pob math o stoc. 

“Yn ogystal, gellir gwneud arbedion o ran gofynion siediau a gwellt, ynghyd â chynhyrchu llai o slyri a thail gan arwain at lai o broblemau gwasgaru, gan olygu bod tyfu’r cnwd yn ystyriaeth gwerth chweil i nifer o ffermwyr llaeth, bîff a defaid,” meddai.
 

 


Related Newyddion a Digwyddiadau

Sut mae anwybyddu clefydau heintus yn gallu arwain at broblemau sylweddol mewn diadelloedd yng Nghymru
29 Tachwedd 2024 Mae ffermwyr defaid yng Nghymru yn cael eu
Agrisgôp yn helpu i dyfu busnes arallgyfeirio llwyddiannus ar fferm
28 November 2024 Mae’r chwe blynedd diwethaf wedi bod yn daith
Syniad arloesol yn ennill prif wobr Her Academi Amaeth Cyswllt Ffermio
25 Tachwedd 2024 Mae aelodau carfan Academi Amaeth Cyswllt