08 Tachwedd 2024

Mae cenhedlaeth newydd o dyfwyr o Gymru yn adfywio’r syniad o redeg gardd farchnad effaith isel ar raddfa fach.

Mae tir fferm ar gyrion Llandyfái, Sir Benfro, wedi bod yn eiddo i deulu Kate Roberts ers pedair cenhedlaeth, ac erbyn hyn, mae Kate, sydd â gradd mewn bioleg, a’i phartner, Calum Stark, bellach yn tyfu llysiau organig ar raddfa fasnachol ar y tir.

Dechreuodd fel prosiect yn ystod y cyfnod clo yn 2020, wrth i fferm Underwood gyflenwi dail salad uchel eu gwerth a dyfwyd ar y fferm i dafarndai a bwytai.

Maen nhw bellach yn gwerthu 40 o focsys llysiau bob wythnos i deuluoedd lleol, wedi iddynt ehangu ar yr ystod o gynnyrch a oeddent yn ei gyflenwi i’r diwydiant lletygarwch, ac maent bellach yn rhan o fenter lle mae’r bwyd maen nhw’n ei dyfu yn bwydo plant ysgol yn Ne Cymru.

“Mae’n deimlad braf i wybod bod y bwyd iachus yr ydym yn ei dyfu yma’n bwydo cymaint o bobl,” meddai Kate.

Roedd dechrau busnes garddwriaeth gydag ychydig iawn o wybodaeth gefndirol yn golygu llawer o waith dysgu, i ddod i ddeall sut i ymdrin â heriau a oedd yn amrywio o blâu a chlefydau i batrymau tywydd anrhagweladwy.

Mae Garddwriaeth Cyswllt Ffermio, un o raglenni Cymunedau Gwledig Llywodraeth Cymru - Rhaglen Datblygu Gwledig, wedi chwarae rhan allweddol wrth ddatblygu’r wybodaeth honno. Mae’r rhaglen wedi darparu popeth o gymorth busnes ac arweiniad ymarferol arbenigol rhad ac am ddim gan arddwyr blaenllaw, i helpu i sicrhau cytundeb cyflenwi gyda phrosiect Llysiau o Gymru ar gyfer Ysgolion Cymru, a drefnwyd gan Synnwyr Bwyd Cymru mewn partneriaeth â chwmni Castell Howell a Garddwriaeth Cyswllt Ffermio.

Er mwyn ennill y cytundeb, roedd rhaid i fferm Underwood fodloni gofynion Safon ar gyfer Tyfwyr ar Raddfa Fach, a grëwyd gan raglen Garddwriaeth Cyswllt Ffermio i wella diogelwch bwyd a’r gallu i olrhain yn y gadwyn gyflenwi bwyd, a chawsant gymorth busnes un-i-un gan yr ymgynghorydd diogelwch bwyd, Malcolm Laidlaw, i gyflawni hynny.

“Roedd y broses honno’n ddefnyddiol iawn. Daeth Malcolm i ymweld â’r ardd a rhoddodd gyngor gwych i ni, gan amlygu pwysigrwydd diogelwch wrth gynhyrchu bwyd,” meddai Kate.

Mae cyflenwi’r prosiect Llysiau o Gymru i Ysgolion Cymru wedi ychwanegu dimensiwn newydd i’r fenter. Y llynedd, fe wnaethant gyflenwi 90 ciwcymbr ar gyfartaledd bob wythnos, a dyfwyd yn eu twnnel plastig, strwythur a ariannwyd 40% drwy gyfrwng grant garddwriaeth Llywodraeth Cymru.

“Mae gweithio gyda Cyswllt Ffermio a Castell Howell ar y prosiect hwn wedi bod yn brofiad arbennig. Mae’n hynod o drefnus ac mae’r sianeli cyfathrebu wedi bod yn wych,’’ meddai Kate.

“Roeddem ni’n teimlo ein bod yn cael ein harwain drwy’r broses, ac mae’r prosiect wedi sicrhau marchnad gadarn iawn i ni.’’

Mae fferm Underwood hefyd yn cyflenwi pedwar bocs llysiau bob wythnos i gwmni buddiannau cymunedol Pobl Tir a Môr sy’n gweithredu ym Mhenfro a Doc Penfro, lle mae pobl yn talu’r hyn y gallant ei fforddio am y cynnyrch.

Mae ymweliadau â ffermydd tyfwyr eraill wedi’u hwyluso gan Cyswllt Ffermio wedi bod o fudd mawr hefyd, gan ddysgu technegau i wella iechyd y pridd, yn ogystal â systemau cynhyrchu organig ar waith mewn digwyddiad dan arweiniad y tyfwr organig lleol, Iain Tolhurst.

Rhoddodd dosbarth meistr a gyflwynwyd gan Cyswllt Ffermio ddealltwriaeth bwysig ar sefydlu cnydau amddiffynnol ar gyfer cynhyrchu garddwriaeth trwy gydol y flwyddyn.
Dywed Kate fod y cyfuniad o wasanaethau wedi bod yn werthfawr iawn.

“Nid oedd gennym unrhyw brofiad o redeg gardd farchnad ar y dechrau, ond mae cymaint ar gael gan Cyswllt Ffermio, a hynny am ddim. 

“Mae wedi bod yn hwb mawr i ni allu symud ymlaen a datblygu ein busnes.”

Mae cael gafael ar y wybodaeth wedi gwneud i ni fod yn fwy a mwy awyddus, meddai.

“Wrth i chi ddatblygu eich dealltwriaeth, rydych chi eisiau dysgu mwy.’’

Maen nhw bellach yn canolbwyntio ar dyfu mwy o gnydau storio a chnydau bresych i sicrhau cyflenwad drwy’r flwyddyn. Yr uchelgais gyffredinol yw tyfu mwy o fwyd.

“O fewn blwyddyn, rydym yn gobeithio dyblu’r archebion ar gyfer bocsys llysiau i 80,” eglurodd Kate.

Eu gelynion pennaf yw plâu a chlefydau, a chyfaill a gelyn pob tyfwr, sef y tywydd, ond mae gofalu am y pridd a thyfu mwy o amrywiaeth yn datblygu cadernid y cnydau a’r busnes.

“Mae’n broses gam wrth gam tuag at wneud y problemau hyn yn llai trafferthus,” meddai Kate.
Mae byddin o lyffantod a brogaod sy’n byw yn y pwll a grëwyd ganddynt ar y tir ac o’i gwmpas yn cynnig amddiffynfa naturiol rhag gormodedd o wlithod.

Wrth iddi edrych tua’r dyfodol, mae Kate yn teimlo y byddai ei hen dad-cu yn falch iawn o’r hyn y mae’r genhedlaeth nesaf yn ei gynhyrchu ar ei dir, gan ddefnyddio technegau cynaliadwy a chyfrannu at gyflenwi bwyd iachus yn yr ardal leol.

Dylai tyfwyr yng Nghymru sy’n chwilio am gymorth wedi’i ariannu’n llawn gysylltu gyda horticulture@lantra.co.uk .Gofynnwch iddynt am y Grantiau a Chynlluniau Garddwriaeth Wledig newydd sydd newydd gael eu cyhoeddi gan Lywodraeth Cymru. 


Related Newyddion a Digwyddiadau

Sut mae anwybyddu clefydau heintus yn gallu arwain at broblemau sylweddol mewn diadelloedd yng Nghymru
29 Tachwedd 2024 Mae ffermwyr defaid yng Nghymru yn cael eu
Agrisgôp yn helpu i dyfu busnes arallgyfeirio llwyddiannus ar fferm
28 November 2024 Mae’r chwe blynedd diwethaf wedi bod yn daith
Syniad arloesol yn ennill prif wobr Her Academi Amaeth Cyswllt Ffermio
25 Tachwedd 2024 Mae aelodau carfan Academi Amaeth Cyswllt