Pentrefelin

Adeiladu iechyd y fferm o’r gwaelod i fyny

Mae Pentrefelin yn fferm deuluol sy’n defnyddio system wahanol i’r fferm laeth arferol yng ngogledd Cymru; maent yn godro 20 o fuchod ac yn ystyried eu hunain yn “ficro-ffermwyr llaeth”. Mae Pentrefelin hefyd yn cynhyrchu bîff ac wyau ac maent yn ystyried arallgyfeirio ymhellach i arddwriaeth yn y dyfodol. Maent yn gwerthu holl gynnyrch eu fferm yn uniongyrchol i’w cwsmeriaid, a’u nod yw meithrin perthynas gyda nhw ar sail iechyd, lles ac effaith amgylcheddol y fenter hon.   
 
Mae gweithio ar raddfa fach hefyd yn golygu bod Pentrefelin yn gwbl hunangynhaliol o ran bwydo'r buchod; gallant dyfu digon o fwyd/porthiant fel nad oes rhaid iddynt brynu dim byd i mewn. Maent yn godro buchod o frid treftadaeth deubwrpas o'r enw'r ‘Red Poll’, a gaiff ei fridio ar gyfer llaeth a bîff, sy'n addas ar gyfer system sy'n seiliedig ar laswellt. Mae'r lloi yn cael eu cadw gyda’u mamau am 12-14 awr yn ystod y dydd ac yna'n cael eu gwahanu yn y nos am tua 8-10 awr ar gyfer godro unwaith y dydd yn y bore.

Mae'r system gyfan ym Mhentrefelin yn seiliedig ar iechyd y pridd, sef ased mwyaf y fferm, ac yn canolbwyntio arno. Mae Huw yn cymryd rheolaeth o’r tir a oedd yn cael ei rentu’n flaenorol ar gyfer tyfu india corn yn ôl drwy fabwysiadu dull adfywiol o bori symudol ar sail gylchdro gyda chyfnodau gorffwys hir rhwng pori. Bydd y dull hwn yn adeiladu gwytnwch yn ei system, gan leihau ei ddibyniaeth ar fewnbynnau gwrtaith, lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr a chynyddu storio carbon. Bydd y strwythur gwell y pridd yn helpu i liniaru yn erbyn llifogydd neu sychder ac yn helpu i adeiladu'r lefelau bioamrywiaeth o dan y ddaear a fydd yn cefnogi bioamrywiaeth uwchben y ddaear.

Mae'r prosiect ar fferm Pentrefelin yn datblygu asesiad gwaelodlin o'r priddoedd. Mae tri chae yn cael eu monitro:

• Cae 1 – sy’n cael ei reoli'n adfywiol am 1 flwyddyn ac sy’n cynnwys system amaeth-goedwigaeth. Mae tair llinell o goed ffrwythau wedi'u plannu a'u ffensio, sy'n creu isadeiledd i hwyluso pori cylchdro.
• Cae 2 – sy’n cael ei reoli'n adfywiol am 3 blynedd a'i bori ar sail gylchdro. 
• Cae 3 – sy’n cael ei reoli'n adfywiol am 6 blynedd a'i bori ar sail gylchdro.

Bydd asesu ar y cae megis asesiad gweledol o strwythur y pridd, cyfrif mwydod, cyfraddau ymdreiddiad, dyfnder gwreiddio, canran y pridd moel, cnapiad mewn planhigion codlysiau, gwreiddbilen (‘rhizosheath’), prawf gwlychu pridd (‘slake test’) ac asesiadau bioamrywiaeth eraill yn cael eu cynnal fel gwaelodlin. Bydd y data’n cael ei gasglu a’i gofnodi ar yr ap mentor pridd.

Yn ogystal â'r asesiadau hyn ar y cae, bydd samplau pridd yn cael eu hanfon i'r labordy i fesur priodweddau ffisegol, cemegol a biolegol, a bydd y data'n cael ei gymharu â'i gilydd. Bydd y wybodaeth hon yn ddefnyddiol os bydd Huw yn ymuno â'r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, gan fod y camau gweithredu arfaethedig yn cynnwys monitro iechyd y pridd.

Trwy ysgogi gwelliant pellach mewn effeithlonrwydd yn y meysydd busnes allweddol hyn, bydd y prosiect hefyd yn cyfrannu at ganlyniadau’r cynllun Rheoli Tir yn Gynaliadwy gan gynnwys:

• Lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr y fferm    
• Dŵr Glân
• Gwneud y mwyaf o storio carbon
• Lliniaru perygl llifogydd a sychder