Rhwydwaith Arddangos Cyswllt Ffermio - Prosiect Pridd Cymru

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gyrraedd allyriadau sero-net erbyn 2050 (cydbwysedd rhwng cyfanswm yr allyriadau nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir a chyfanswm yr allyriadau a ddiddymir o’r atmosffer). Cydnabyddir bod gan bob sector, gan gynnwys amaethyddiaeth, rôl i’w chwarae wrth leihau’r allyriadau nwyon tŷ gwydr a gynhyrchir. Fodd bynnag, mae gan systemau ffermio hefyd y gallu i atafaelu (amsugno) carbon o’r atmosffer.

Gall priddoedd fod yn suddfannau carbon (atafaelu carbon) neu ffynonellau carbon (rhyddhau carbon), gan ddibynnu ar nifer o ffactorau, megis defnydd tir, ymarferion rheolaeth, hinsawdd a’r math o bridd. Mae newidiadau mewn stoc carbon pridd yn digwydd yn raddol dros nifer o flynyddoedd, ac mae croniad dros amser yn cyrraedd ecwilibriwm. O ganlyniad, mae meintioli gwaelodlin gyffredin mewn stociau carbon pridd yn sialens. Er hyn, mae meintioli a deall stociau carbon pridd wedi ennyn diddordeb o fewn y sector amaethyddol yn ystod y blynyddoedd diweddar.

Mae mesur a monitro manwl cynnwys carbon o fewn priddoedd yn darparu ffigyrau defnyddiol ar gyfer meincnodi trwy asesu lefelau carbon pridd yn y dyfodol. Hefyd, i ddeall pwysigrwydd rheoli priddoedd mewn dull fydd yn cael effaith bositif ar iechyd pridd, actifedd microbaidd, cyflenwad maetholion a chynnyrch cnwd.

Mae rhwydwaith arddangos Cyswllt Ffermio yn cynnwys safleoedd arddangos traws-sector sydd yn amrywio o ran eu systemau ffermio, lleoliad, hinsawdd a math o bridd. Bydd y prosiect hwn yn cael ei ailadrodd ar yr holl safleoedd arddangos er mwyn darparu cronfa ddata o ffermydd gwahanol.

Dyma amcanion y prosiect:

• Cynnal archwiliad carbon pridd ar gyfran o gaeau’r fferm (caeau sy’n amrywio o ran y math o bridd/priodweddau a sut y cânt eu defnyddio/rheoli)
• Asesu actifedd microbaidd y pridd drwy gladdu defnydd cotwm a mesur sut mae’n dadelfennu dros amser

Nod y prosiect hwn yw darganfod stoc carbon pridd caeau amryfal o systemau ffermio amrywiol. Wrth wneud hyn, y nod yw darparu mewnwelediad i’r potensial ar gyfer atafaeliad carbon ac iechyd y pridd ar hyn o bryd o ganlyniad i wahaniaethau mewn mathau o briddoedd a’u priodweddau, yn ogystal â defnyddio a rheoli’r tir.

Gwaith maes

Roedd pob Swyddog Technegol Cyswllt Ffermio wedi nodi pum cae amrywiol i gael eu samplu ar gyfer y prosiect gyda'r ffermwr cyn samplo. Dylai'r caeau a ddewiswyd ar gyfer samplu ffitio i mewn i'r categorïau canlynol:

1. Cae porfa parhaol (>7 mlynedd)
2. Cae silwair a/neu wair
3. Cae a gafodd ei ail-hadu'n ddiweddar (1-7 mlynedd)
4. Cae pori yn unig
5. Arall – âr (os oes cae âr ar y fferm). Os na, unrhyw fath arall o gae gwahanol a ddewiswyd yn ôl disgresiwn y ffermwr (e.e. mawndir, gwyndwn llysieuol, ac eithrio stoc)

Cofnodwyd gwybodaeth fanwl am y math o bridd, eiddo a hanes rheoli, gan gynnwys defnydd tir a mewnbynnau maetholion, drwy holiadur a gwblhawyd gan y Swyddog Technegol gyda'r Ffermwr Arddangos cyn samplu.

Cymerwyd samplau (dwysedd cyfansawdd a swmp) o dri pharth o fewn pob cae (gweler Ffigur 2). Mae hyn yn rhoi gwybodaeth am yr amrywioldeb gofodol mewn cynnwys carbon pridd ar draws y cae. Dadansoddwyd y samplau pridd cyfansawdd ar gyfer cynnwys Mater Organig Pridd (SOM) (%). Yna defnyddiwyd y canlyniadau i gyfrifo cynnwys Carbon Organig Pridd (SOC) (%), sy'n elfen o SOM. Dadansoddwyd y samplau hefyd ar gyfer Cyfanswm cynnwys Carbon (C) (%) a Chyfanswm cynnwys Nitrogen (N) (%), y gellir cyfrifo'r gymhareb C:N a chynnwys Carbon Anorganig Pridd (SIC) % ohonynt. Cymerwyd y creiddiau dwysedd swmp, i ddarparu gwybodaeth am gywasgu pridd ac i gyfrifo cyfanswm stoc carbon (tunelli/ha). 

Ar bob pwynt samplu, cafodd tri dyfnder eu hechdynnu: 0-10cm, 10cm-30cm, 30cm-50cm, ac fe'u cymysgwyd gyda'i gilydd i ddarparu sampl gyfansawdd ar gyfer pob dyfnder. O ran y sampl dwysedd swmp, gweithredwyd samplu ar hap haenedig o fewn pob parth - a gynrychiolir gan y dot melyn yn Ffigur 1 - gyda samplau'n cael eu casglu trwy gylch dwysedd swmp ar y tri dyfnder (Ffigur 3).

Ffigwr 2. Rhennir pob cae yn dri pharth. O fewn pob parth, mae samplau pridd yn cael eu casglu mewn fformat W, gyda'r dot melyn yn cynrychioli lleoliad y sampl dwysedd swmp. 

Ffigwr 3. Dull samplu dwysedd swmp. 

Gwaith labordy

Cynnwys mater organig

Anfonwyd y creiddiau pridd cymysg a gasglwyd gan ddefnyddio'r creiddiau pridd yn uniongyrchol at Labordai NRM, i'w dadansoddi ar gyfer cynnwys SOM drwy'r dull colled wrth danio.

Defnyddiwyd y canlyniadau i amcangyfrif cynnwys SOC (%) pob sampl (sy'n elfen o SOM).

Cyfanswm Carbon a Nitrogen Cyfanswm

Defnyddiwyd y creiddiau pridd cymysg i gyfrifo cyfanswm cynnwys C a Chyfanswm N (%) pob sampl gan Labordai NRM, a fynegir fel cymhareb C:N. Cynhaliwyd y dadansoddiad hwn trwy ddull llosgi Dumas.

Dwysedd swmp pridd

Dadansoddwyd y samplau dwysedd swmp pridd a gymerwyd gan ddefnyddio'r cylchau yn fewnol, yn dilyn y protocol hwn:

Cyfaint pridd = Cyfaint cylch BD (hysbys)

1. Pwyswch gynhwysydd y gellir ei roi yn y popty mewn gramiau
2. Tynnwch y craidd pridd gwlyb o'r bag samplu a'i bwyso
3. Sychwch y pridd mewn popty confensiynol ar 105°C am 16 awr
4. Ail-bwyswch y craidd sych ar y glorian
5. Malwch y craidd yn y pestl a morter i dorri'r adeiledd i lawr
6. Hidlwch y sampl (<2mm) i dynnu a phwyso cerrig
7. Didynnwch bwysau cerrig o'r pwysau ffres a phwysau sych i roi pwysau ffres a phwysau sych cywir
8. Pwysau pridd sych (g) = pwysau ffres – pwysau sych  
9. Cyfrifwch y dwysedd swmp (g/cm 3) gan ddefnyddio'r hafaliad canlynol = Pwysau pridd sych (g) / Cyfaint y pridd (cm 3)

Defnyddiwyd y canlyniadau BD ynghyd â chanlyniadau SOC i gyfrifo'r stoc carbon (tunelli/hectar).