3 Ionawr 2024

 

Gellid taflu goleuni ar resymau dros achosion annisgwyl o chwydd o dan yr ên mewn defaid mewn diadell gaeedig ar fferm yng Nghymru drwy ddefnyddio techneg newydd sy’n nodi presenoldeb malwod llaid sydd wedi’u heintio â llyngyr yr iau.

Mae Fferm Glyn Arthur, sy’n rhan o rwydwaith ‘Ein Ffermydd’ Cyswllt Ffermio, yn cael ei ffermio gan dad a merch, Peter Williams a Sarah Hammond.

Maent yn rhedeg diadell o 650 o famogiaid a 180-200 o ŵyn benyw cyfnewid ar eu fferm yr ucheldir 160 hectar ger Llandyrnog, Dinbych.

Mae'r tir yn sych ar y cyfan, gydag ychydig iawn o fannau gwlyb, felly nid oedd y ddau yn disgwyl i lyngyr yr iau fod yn her iechyd i'w diadell.

Ond mae patrymau tywydd newidiol yn golygu bod llyngyr yr iau bellach yn cytrefu ardaloedd a ystyriwyd yn risg isel yn flaenorol, felly pan roedd gan ddefaid ar Fferm Glyn Arthur chwydd hylifol o dan yr ên - roedd pryder mai llyngyr yr iau a allai fod ar fai.

“Nid ydym erioed wedi cael diagnosis o lyngyr yr iau yn y post mortem, ond daethon ni’n amheus pan gawsom ni gynnydd sydyn yn nifer y defaid â chwydd dan yr ên,” meddai Sarah.

Mae’r fferm bellach wedi dechrau ar waith prosiect gyda Cyswllt Ffermio ac Adran Gwyddor Bywyd Prifysgol Aberystwyth i ganfod a oes malwod llaid sydd wedi’u heintio â llyngyr yr iau yn bresennol ar y tir, ac os felly, ym mha ardaloedd y mae defaid yn cael eu heintio â llyngyr yr iau.

Mae amodau lleol yn pennu’r risg, gyda phorfa wlyb, gorsiog yn darparu’r amodau delfrydol ar gyfer llyngyr yr iau.

Bydd y fferm yn cael ei harolygu gan Brifysgol Aberystwyth ar gyfer cynefinoedd malwod llaid posibl gan ddefnyddio prawf DNA amgylcheddol a ddatblygwyd yn y Brifysgol.

Dywedodd Dr Rhys Aled Jones, o Brifysgol Aberystwyth, sy’n arwain yr ymchwil hwn, y byddai map yn manylu ar ardaloedd sydd â pherygl o lyngyr ar y fferm yn cael ei greu i helpu Peter a Sarah i wneud penderfyniadau rheoli da byw gwybodus mewn ymgynghoriad â’u milfeddyg.

Gall ymyriadau i leihau cyswllt rhwng da byw a llyngyr ar borfeydd, fel ffensio a draenio, fod yn gostus, felly mae’n ddefnyddiol gallu nodi a blaenoriaethu pa gynefinoedd sy’n peri’r perygl mwyaf uniongyrchol, yn enwedig wrth i fygythiad ymwrthedd anthelmintig dyfu.

Mae gwaith prosiect Cyswllt Ffermio wedi cynnwys y milfeddyg Joe Angell yn sgrinio samplau gwaed ŵyn am gysylltiad â llyngyr yr iau.

Mae hefyd wedi bod yn cynghori Peter a Sarah ar sgorio cyflwr corff a gosod targedau sgôr cyflwr corff ar gyfer mamogiaid ar gyfer adegau allweddol yn y flwyddyn.

“Rydym ni wedi datblygu cynllun iechyd cynhwysfawr ar gyfer y ddiadell ac, wrth symud ymlaen, bydd y rhesymau dros golli ŵyn a phroblemau gyda ffrwythlondeb mamogiaid yn cael eu hymchwilio,” meddai Joe.

Bydd rôl elfennau hybrin o ran iechyd diadelloedd yn cael ei hystyried hefyd, a chaiff dull rheoli parasitiaid ei fonitro a'i hoptimeiddio.

Gallwch gadw llygad ar ddatblygiadau’r prosiect ar wefan Cyswllt Ffermio.


Related Newyddion a Digwyddiadau

Bod yn aelod o grŵp trafod yn helpu fferm deuluol i ddefnyddio syniadau newydd
12 Rhagfyr 2024 Mae cynhyrchydd bîff pedigri ar raddfa fach yn
Gwaith samplo Cyswllt Ffermio yn amlygu cyfleoedd i wella iechyd pridd ar ffermydd Cymru
11 Rhagfyr 2024 Mae adroddiad gan Cyswllt Ffermio ar briddoedd
Sut mae anwybyddu clefydau heintus yn gallu arwain at broblemau sylweddol mewn diadelloedd yng Nghymru
29 Tachwedd 2024 Mae ffermwyr defaid yng Nghymru yn cael eu