10 Tachwedd 2022
Mae treial Cyswllt Ffermio wedi dangos budd cost o hyd at £3.36 y pen o ychwanegu elfennau hybrin at ŵyn ar ôl diddyfnu; fodd bynnag, argaeledd glaswellt a rheoli parasitiaid a gafodd y dylanwad mwyaf ar berfformiad anifeiliaid yn yr astudiaeth.
Mae Meirion Rees yn cadw diadell o 2,000 o famogiaid magu Mynydd Cymreig Tregaron ger Eglwyswrw, yn rhedeg mamogiaid ar dir mynydd ar y Preseli a phesgi ŵyn ar erwau iseldir.
Perfformiad ŵyn ar ôl diddyfnu yw un o’i heriau mwyaf; oherwydd diffyg cobalt, er mwyn cynnal twf, mae'n ychwanegu elfennau hybrin.
Fel aelod o grŵp trafod defaid Cyswllt Ffermio, cynhaliodd dreial i ganfod pa fath o atchwanegiad sy’n gweithio orau yn ei system.
“Roeddwn i’n awyddus i gymryd rhan oherwydd, gyda chymaint o gynnyrch ar y farchnad, gall fod yn anodd gwybod beth sy’n gweithio orau yn ein diadell ein hunain,” meddai Mr Rees, sy’n ffermio gyda’i rieni.
Roedd yr ŵyn naill ai’n cael pigiad fitamin B12, bolws yn cynnwys cobalt, seleniwm ac ïodin, neu’n cael eu drensio unwaith neu dair gwaith gydag atchwanegiad hylif yn cynnwys cobalt, seleniwm a fitaminau, a chafodd eu perfformiad ei fonitro yn erbyn grŵp rheoli na chafodd unrhyw atchwanegiadau.
Enillodd pob grŵp a gafodd atchwanegiadau – ar wahân i’r grŵp a gafodd ei drensio unwaith yn unig – fwy o bwysau nag ŵyn na chafodd unrhyw atchwanegiad.
Dros gyfnod y treial 66 diwrnod, roedd y cyfraddau twf yn debyg iawn mewn ŵyn o ystyried y bolws, pigiad B12 neu wedi’u drensio deirgwaith – tua 188g/dydd o’i gymharu â’r grŵp rheolaeth ac un dos o ddrensh, lle’r oedd twf o oddeutu 168g/dydd.
Mae’r arbenigwr defaid annibynnol Kate Phillips, a oruchwyliodd y treial ac a ddadansoddodd y data, yn dweud bod hyn yn dangos bod angen atchwanegiad parhaus os oes angen drensio ag elfennau hybrin – yn enwedig cobalt, gan fod angen cyflenwad dyddiol ar ŵyn i dyfu’n dda a defnyddio eu diet yn effeithiol.
Y tri dos o ddrensh, ar gost yr oen o £0.56 am y cynnyrch a'r llafur, a gafodd y budd mwyaf o ran cost, sef £3.36 yr oen.
Ar gyfer yr ŵyn bolws, y budd cost oedd £3.13 ac ar gyfer yr anifeiliaid a gafodd siot o fitamin B12 yr elw ar fuddsoddiad oedd £2.42.
Er bod ymateb twf i atchwanegiadau, cafwyd y gwelliant mwyaf yn y gyfradd twf pan gyflwynwyd yr ŵyn i adlodd yn ystod pythefnos cyntaf ac ail bythefnos y treial.
Waeth beth fo'r atchwanegiad, cynyddodd cynnydd pwysau byw bob dydd o 68g/dydd yn y pythefnos cyntaf i 226g/dydd dros y pythefnos nesaf, gan gynnwys yn y grŵp rheoli.
“Cafodd argaeledd glaswellt a rheoli parasitiaid fwy o ddylanwad ar berfformiad nag unrhyw un o’r atchwanegiadau,” meddai Mrs Phillips.
Roedd ŵyn â baich llyngyr uchel yn cael eu trin, a bu naid yn eu cyfraddau twf. Ond profodd buddsoddi yn yr atchwanegiadau i fod yn gost-effeithiol, meddai, gan ddangos yr angen am atchwanegiadau elfennau hybrin i gynyddu twf ŵyn ar fferm Mr Rees.
Fodd bynnag, bydd sefyllfa pob fferm unigol yn wahanol.
“Bydd y dewis o atchwanegiad yn dibynnu ar bris a chyfleustra i’r ffermwr,” meddai Mrs Phillips.
Wrth symud ymlaen, mae Mr Rees yn dweud ei fod yn bwriadu parhau i gymharu cynnyrch er mwyn sicrhau ei fod yn cael y canlyniadau gorau.
“Fe wnaeth yr holl gynhyrchion hyn helpu, felly mae’n fater o edrych ar yr hyn sy’n gost-effeithiol a’r gofynion llafur dan sylw,’’ meddai.
Mae’n wyna yn yr awyr agored o 1 Mawrth, ac yn gwerthu ŵyn yn y farchnad fyw ac yn uniongyrchol i’w lladd, gan gyflawni pwysau ar y bachyn cyfartalog o 19-20kg ar R3L.
Mae Mr Rees wedi gwneud defnydd da o wasanaethau Cyswllt Ffermio. Derbyniodd gyngor ar reoli llyngyr trwy Wasanaeth Cynghori Cyswllt Ffermio, cyngor ar reoli glaswelltir a chynllunio rheoli maetholion.
Roedd y gwaith hwn yn cynnwys adolygu strategaethau pori i helpu i wella cyfraddau pesgi a sicrhau gwell defnydd o laswellt, ynghyd â chyngor ar gnydau porthiant gaeaf gan ymgynghorwyr arbenigol.
Mae hefyd wedi defnyddio cynllun mentora Cyswllt Ffermio i ddysgu mwy am feincnodi ac EID gan ffermwyr profiadol.
Dywedodd Swyddog Datblygu Gogledd Sir Benfro, Rhiannon James:
“Mae defnyddio ystod eang o wasanaethau trwy Cyswllt Ffermio wedi helpu Meirion i gael gwell dealltwriaeth o’r heriau ar ei fferm. Mae hyn wedi ei alluogi i wneud penderfyniadau rheoli mwy gwybodus a all helpu i wella perfformiad anifeiliaid a chynhyrchiant y busnes.”