Profion pellach ym Moelogan Fawr

Canlyniadau sganio 2023

Roedd y mamogiaid gyda’r hyrddod am ddwy gylchred oestrws llawn (5 wythnos) yn yr hydref yn 2022. Roedd sganio yn 2023 yn debyg iawn i 2022 ond roedd y gyfradd o ddefaid gwag yn uwch na’r targed o 2% ar gyfer y mamogiaid Cymreig, gan ei fod wedi cyrraedd 4.5%, a chyfradd y mamogiaid dau ddant oedd 8.6%. Gall hyn gael ei briodoli i’r haf sych iawn a’r cyfyngiad posibl ar gyfradd tyfu’r mamogiaid ifanc, ac efallai oherwydd nad oeddent wedi cyrraedd y targed o 80% o’u pwysau corff llawndwf erbyn hyrdda.

Profi dŵr

Casglwyd dau sampl dŵr ar y fferm, un o dap ar fuarth y fferm, wedi’i fwydo o ffynnon sydd yn cyflenwi’r siediau defaid a gwartheg (Buarth), a’r llall o lyn sydd yn cyflenwi’r caeau pori (Llyn). 

*Dehongliad dadansoddiad dŵr ar gyfer da byw Univ of Alberta (2007). 

Roedd y samplau yn gyffredinol o fewn y terfynau derbyniol ar gyfer dŵr addas i dda byw. Fodd bynnag, roedd dwy elfen i’w nodi:

• y copr uchel yn y sampl Buarth (gall achosi tocsigedd mewn defaid yn benodol – er hyn, roedd y lefel yn y sampl Llyn yn isel a gan fod yr anifeiliaid ddim ond dan do am gyfnod byr, mae hyn yn annhebygol o achosi unrhyw broblemau). Mae’n bwysig ystyried holl ffynonellau copr pan yn atchwanegu i osgoi tocsigedd. 
• y haearn uchel yn y sampl Llyn (gall hyn leihau blasusrwydd ac achosi cen)

Dadansoddiad mwynau ac elfennau hybrin chwe sampl glaswellt (24/8/21) 

Casglwyd samplau glaswellt ffres yn Awst 2021 ac fe’i cyflwynwyd ar gyfer dadansoddiad mwynau. 

Dangosodd y canlyniadau sinc isel (gall fod yn berthnasol i gloffni), ïodin isel yn y gaeaf a sylffwr uchel (fyddai’n gallu effeithio ar argaeledd copr).

Mae sinc yn bwysig ar gyfer gwella clwyfau, cyfanrwydd croen a chyrn a twf charnau ond mae diffygion yn anghyffredin yn y DU.

Mae ïodin yn elfen allweddol ar gyfer gweithrediad hormon thyroid a rheolaeth o raddfa metabolaidd. Mae hefyd yn hanfodol, ynghyd â selemiwm, ar gyfer symudiad braster brown mewn ŵyn newydd-anedig gan helpu i osgoi hypothermia yn yr ychydig oriau cyntaf o fywyd. Mae ganddo swyddogaeth allweddol mewn ffrwythlondeb ac iechyd. 

Mae copr, er yn ddigonol ar gyfer defaid ond yn is na’r targed ar gyfer gwartheg yn y samplau hyn, ynghlwm â nifer o systemau ensym yn y corff. Mae’n hanfodol ar gyfer ffrwythlondeb (cychwyn oestrws) a metabolaeth egni mewn da byw. Un symptom allweddol o ddiffyg copr yw cyflwr ‘tindro’ (‘swayback’) mewn ŵyn, gan fod copr hefyd ynghlwm â datblygiad nerfau. Mae ei argaeledd yn cael ei effeithio’n negyddol gan lefelau uchel o sylffwr, molybdenwm a haearn.  

Rhoddwyd bolws i’r mamogiaid i gyd (gan gynnwys copr ar ddechrau Hydref). 

Ffocws ar faeth mamogiaid cyn wyna

Dadansoddiad silwair 2022

Dognau mamogiaid

Mae hi’n ymarfer cyffredin ar y fferm i bori’r mamogiaid ar swêj hyd at oddeutu pythefnos cyn wyna, ac yna eu symud dan do i wyna ar silwair a deiet cyfansawdd. Mae hyn wedi gweithio’n dda iawn yn y gorffennol ac mae’r mamogiaid wedi wyna gyda cholostrwm o safon a digonedd o laeth. Ar gyfer y dogn dan do, mae’r deiet yn seiliedig ar ME, FME, ERDP a DUP o 10.4 MJ/kgDM, 8.4 MJ/kgDM, 82 mg/kgDM a 18.4 mg/kgDM yn ôl eu trefn. 

Roedd cymeriant silwair wedi’i amcangyfrif ar tua 1.6% o bwysau’r corff – neu 1.1kg o bwysau sych silwair (2.5kg pwysau ffres ar gyfer mamogiaid 70kg) hyd at yr wythnos olaf cyn wyna, yna efallai byddai gostyngiad yng nghymeriant silwair i tua 1.0kg pwysau sych neu 2.2kg deunydd ffres. Mae risg wrth fwydo swêj y bydd y mamogiaid yn fyr o brotein yn y dair wythnos olaf cyn iddynt wyna. 

Gofynion egni mamog 70 kg (MJ/dydd). 

Dognau bwyd cyfansawdd gyda silwair yn ad-lib. 

Yn ddelfrydol, mae angen i’r bwyd cyfansawdd fod yn cynnwys tua 19/20% o brotein crai. Unwaith y mae mwy na 0.5kg yn cael ei fwydo ar unwaith, yna dilyd rhannu i ddau sesiwn fwydo y pen fesul diwrnod. Dylid rhoi digon o borthiant i unrhyw famogiaid tenau ar gyfer un oen yn ychwanegol i’r hyn y maent yn ei gario.

Proffiliau metabolig

Cafodd samplau gwaed y mamogiaid eu cymryd ar 21/2/23 tua 4 wythnos cyn wyna er mwyn asesu digonolrwydd y deiet pan fo’r mamogiaid yn pori’r swêj. Roedd sgôr cyflwr corff (BCS) y defaid ag un oen yn 2.4 ar gyfartaledd (2.0 to 3.0) ac yn 2.8 ar gyfer yr efeilliaid (2.25 – 3.5). O ganlyniad, roedd y BCS cyfartalog o dan y targed ar gyfer y cyfnod hwn o’r beichiogrwydd.

Profwyd y gwaed ar gyfer:

• BOHB – ‘beta-hydroxybutyrate’ – dangosydd statws egni  
• Wrea – dangosydd cymeriant protein sy’n ddiraddiadwy yn y rwmen
• Albwmin – dangosydd maeth protein hirdymor a phroblemau iechyd gwaelodol 
• Magnesiwm – dangosydd digonedd o fagnesiwm
• Copr – dangosydd tocsigedd neu diffyg copr posibl

Gall cymeriant annigonol hirfaith o ERDP effeithio swyddogaeth rwmen, colostrwm a chynhyrchiant llaeth, a twf y ffetws. Yn yr un modd, mae albwmin isel yn ddangosydd o gyfradd goroesi isel mewn ŵyn o ganlyniad. 

Canlyniadau (Prifysgol Caeredin 21/2/23) – 17 o famogiaid wedi’u profi, 10 o efeilliaid a 7 o ddefaid ag un oen. 

Mae’n amlwg o’r canlyniadau fod y mamogiaid i gyd yn brin o brotein sy’n ddiraddiadwy yn y rwmen tra’n pori swêj, sydd ddim yn syfrdanol oherwydd cynnwys protein isel swêj o 9.5% o brotein crai yn y deunydd sych. Roedd hefyd arwydd fod cyflenwad protein hirdymor hefyd yn gyfyngol gan fod albwmin yn y gwaed o dan y targed o 30g/l. Gall Hypalbuminaemia darddu o gyflyrau amrywiol a gall llyngyr cronig fod yn un achos. Gan fod y mamogiaid wedi’u trin ar gyfer llyngyr yr iau ar 5/1/23 gyda closantel (Flukiver), cynghorwyd i gymryd samplau ysgarthol ar gyfer asesu effeithiolrwydd y driniaeth. Os gellir cadarnhau nad oes clefydau fel ‘endoparasitism’, cloffni a chlafr yn bodoli, mae’n debygol fod y lefelau isel o albwmin o ganlyniad i gymeriant protein isel ar ddechrau’r gaeaf. Cafodd y mamogiaid eu brechu yn erbyn clwy’r traed (Footvax) ar 8/2/23. 

Cafodd Sian and Llion gyngor (28/2/23) i symud y mamogiaid oddi ar y swêj i ddeiet yn seiliedig ar silwair gyda bwyd cyfansawdd neu i borfa er mwyn gwella eu cymeriant protein yn gyflym. Symudwyd y mamogiaid o dan do ar y 5ed o Fawrth.

Profwyd y mamogiaid gwag yn negyddol ar gyfer y clefydau’r Ffin a Johne’s ond roedd un o’r 8 mamogiaid yn bositif ar gyfer tocsoplasmosis. 

Kate Phillips, Mawrth 2023