Mae Amaethyddiaeth yr Amgylchedd a Reolir (CEA) yn broses sy'n cyfuno gwyddoniaeth planhigion, peirianneg a thechnoleg i sicrhau'r twf gorau posibl mewn planhigion, ansawdd planhigion ac effeithlonrwydd cynhyrchu er mwyn darparu system wirioneddol gynaliadwy o dyfu bwyd. Hyd yma, mae'r dulliau o ymdrin â CEA wedi bod yn wahanol iawn, heb eu cydgysylltu ac heb eu cefnogi i raddau helaeth. Drwy'r peilot hwn byddwn yn cynnig potensial twf gwirioneddol ar raddfa sy'n effeithiol, yn cael ei hatgyblu ac yn sicrhau manteision ehangach i'r rhanbarth.
Mae'r prosiect hwn, Crop Cycle, yn cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru drwy Gronfa Her yr Economi Sylfaenol a byddwn yn gweithio gyda busnesau a phartneriaid sydd wedi ymrwymo i bedair colofn y Contract Economaidd. Bydd y prosiect yn darparu gwely prawf ar gyfer Amaethyddiaeth yr Amgylchedd a Reolir (CEA), yn y gymuned – calon ein Heconomi Sylfaenol. Mae'r prosiect yn cael ei arwain gan Ffermydd a Gerddi Cymdeithasol gyda chefnogaeth grŵp Clwstwr Garddwriaeth Llywodraeth Cymru a Grŵp Diddordeb Arbennig CEA NutriWales.
Mae'r prosiect yn caniatáu i systemau CEA lluosog a gwahanol gael eu teilwra i ffitio gwahanol leoliadau cymunedol, ond gan ganiatáu iddynt gael eu hymchwilio a'u hasesu mewn ffordd gydgysylltiedig a chydgysylltiedig ar draws y safleoedd peilot. Mae'r dull hwn yn unigryw, gan ganiatáu profi modelau busnes newydd sy'n canolbwyntio ar y gymdeithas, ymgysylltu â'r cymunedau a busnesau lleol gyda CEA a datblygu atebion technegol newydd.
Bydd y prosiect hwn yn cyflwyno bwyd sy'n tyfu yng nghanol ein cymunedau, rhai lle maent yn deall y materion lleol ac yn gysylltiedig â deinameg benodol yr ardal leol. Bydd gweithgareddau'n profi modelau ymgysylltu newydd yn y gymuned sy'n edrych ar les cymdeithasol, entrepreneuriaeth leol ac effaith amgylcheddol. Fel hyn, bydd y prosiect yn arloesol o ran cyflawni gweithredol, ymgysylltu cymdeithasol a chreu modelau busnes gan ddod â sefydliadau cymunedol, busnesau a'r sector cyhoeddus lleol at ei gilydd.
Bydd pedwar safle'n cael eu cefnogi, ac mae dau ohonynt yn y Cymoedd. Fferm Gymunedol Green Meadow yng Nghwmbrân, un o ddim ond dwy 'fferm ddinas' yng Nghymru, ac un sy'n cysylltu pobl â bwyd a ffermio mewn ffordd gyhoeddus iawn. Mae'n eiddo i Gyngor Bwrdeistref Sirol Torfaen ac yn cael ei weithredu ganddo, gan ddod â phartneriaeth lefel uchel gydag ef. Mae'r fferm eisoes yn croesawu miloedd o ymwelwyr drwy ei gatiau ac yn cysylltu'n lleol drwy nifer o bartneriaethau ysgolion a cholegau – gan ei gwneud yn lleoliad 'arddangos' delfrydol ar gyfer y peilot hwn.
Croeso i'n Coed yn Nhreherbert yw ail safle'r cymoedd, sy'n nythu yng nghanol Cymoedd y Rhondda. Mae'r grŵp cymunedol rhagweithiol hwn wedi bod wrthi'n ymgysylltu â'i gymunedau drwy bartneriaethau â CIC y Cymoedd Gwyrdd a'u prosiect 'Skyline' ar y cyd. Mae'r bartneriaeth hon a'r ffordd o weithio ar y ddaear wedi arwain at nifer o fuddsoddiadau ariannu yn y rhanbarth sy'n ceisio archwilio perchnogaeth gymunedol ar dir a'r manteision y gellir eu sicrhau drwy ganiatáu i'r gymuned ddefnyddio rhai o'u hasedau gwyrdd naturiol cyfagos er mwyn gwella'r amgylchedd, a'r cymunedau lleol. Mae hyn yn ei wneud yn ffit unigryw a pherffaith ar gyfer y peilot hwn.
Dywedodd Ian Thomas o Croeso i'n Coed, 'mae gwaith yn mynd rhagddo'n dda ar y cyfleuster tyfu yn Nhreherbert ac rydym yn gyffrous i ddod â phrosiect mor arloesol a blaengar i'n stryd fawr leol. Rydym eisoes wedi bod yn ymgysylltu â chymuned y Rhondda Uchaf i archwilio'r prosiectau sy'n defnyddio ein coetiroedd yn weithredol er budd y rhai sydd o'u hamgylch, ac mae mentrau fel hyn yn helpu i roi syniad i bobl leol o'r hyn y gellir ei gyflawni'.
Bydd y trydydd safle yn y Drenewydd, yng nghanol y Drenewydd a bydd yn darparu dau safle cysylltiedig, un o fewn y gofod tyfu cymunedol sefydledig sydd ynghlwm wrth Gampws y Drenewydd Grŵp Coleg Castell-nedd Port Talbot ac un o fewn siop 'Economi Gylchol' newydd yng nghanol y dref: bydd systemau CEA yn cael eu hintegreiddio i safle coleg gweithredol a reolir gan grŵp cymunedol sy'n darparu atebion economi gylchol , gyda chaffi a chegin, siop, Deli a bocs llysiau ar waith. Bydd y safle'n cael ei gefnogi gan Cultivate, sy'n fenter aelodaeth gydweithredol sy'n cysylltu bwyd a chymuned. Nod Cultivate yw mynd i'r afael â llawer o'r materion sy'n gysylltiedig â'r system fwyd fodern, a chanolbwyntio ar greu atebion bwyd lleol cynaliadwy.
Bydd y safle olaf yn Xplore! Canolfan Darganfod Gwyddoniaeth yn Wrecsam, sydd wedi'i lleoli yng nghanol Wrecsam, canolfan wyddoniaeth newydd sbon a fydd yn cefnogi'r gwaith o hyrwyddo amaethyddiaeth drefol yn ardal drefol fwyaf gogledd Cymru. Bydd yn estyn allan at bob cenhedlaeth, gan arddangos technoleg newydd a dulliau garddwriaeth modern wedi'u cymysgu â phrofiad cynyddol traddodiadol. Xplore! Yn croesawu ymwelwyr cyhoeddus yn ogystal â grwpiau ysgol ac yn darparu amrywiaeth o weithdai addysgol.
Dywedodd Gary Mitchell, Rheolwr Cymru ar gyfer Ffermydd a Gerddi Cymdeithasol sy'n arwain tîm y prosiect, 'rydym yn gyffrous i fod yn rhedeg y prosiect peilot ar draws set amrywiol o safleoedd i gael mewnwelediad a gwybodaeth bellach am sut y gall systemau amaethyddol newydd gefnogi cymunedau'n llwyddiannus i ddarparu bwydydd lleol, ffres a maethlon yn ogystal â manteision cymdeithasol pwysig mewn modd cynaliadwy'.