Gwella Effeithlonrwydd y Defnydd o Nitrogen trwy gynyddu cynnwys meillion gwyn mewn glaswelltiroedd

Mae Fferm Rhyd y Gofaint yn dibynnu’n llwyr ar laswellt a silwair i fwydo ei buches o 120 o wartheg llaeth Holstein Friesian, y ddiadell Texel X Charollais, a gwartheg bîff. Felly, mae gwrtaith nitrogen yn gost fewnbwn fawr i fynd i'r afael â hi ar gyfer eu cynhyrchiant sy’n seiliedig ar laswellt.

Mae'r prosiect hwn yn ymchwilio i feillion gwyn, sy'n cynnig ateb posibl i'r her hon. Gyda bacteria sefydlogi nitrogen wedi'u cynnwys mewn nodiwlau ar eu gwreiddiau, mae meillion gwyn yn dal nitrogen atmosfferig ac yn ei drawsnewid yn ffurf y gellir ei ddefnyddio gan blanhigion trwy broses naturiol. Gall y sefydlogiad biolegol hwn o nitrogen o bosibl ddisodli hyd at 150 kg/ha o wrtaith synthetig, gan arwain at arbedion cost sylweddol.

Mae rhagor o fanteision i feillion gwyn na lleihau costau yn unig. Mae gan feillion gwyn y treuliadwyedd uchaf o blanhigion glaswelltir cyffredin a chynnwys protein crai uchel, gan arwain at borfeydd o ansawdd uwch i anifeiliaid sy'n pori.

Mae gwaith ymchwil o Iwerddon wedi darparu tystiolaeth ddiddorol dros ben. Mae ffermydd llaeth sy’n trawsnewid i laswellt sy’n seiliedig ar feillion wedi haneru eu defnydd o wrtaith nitrogen wrth gynnal neu hyd yn oed gynyddu cynhyrchiant llaeth. Yn nodedig, cyflawnodd un prosiect yr allbwn llaeth cyfartalog cenedlaethol gyda dim ond hanner y mewnbwn gwrtaith cyfartalog cenedlaethol, sy’n dangos y pŵer sydd gan feillion.

Bydd y prosiect yn archwilio dau ddull o wneud y mwyaf o botensial meillion gwyn:

• Tros-hau glaswelltiroedd presennol: er mwyn cymharu meillion gwyn safonol ag amrywiaeth hybrid ar gyfraddau hadu gwahanol

• Ail hadu llawn: archwilio’r opsiwn i ail hadu’n llawn, gan gynnwys trin arwyneb y tir

Bydd y prosiect yn monitro sefydliad y meillion yn ofalus, y deunydd sych a gynhyrchir, ansawdd y glaswelltir, a’r cyfansoddiad botanegol trwy gydol y tymor tyfu. Yn ogystal, bydd cynnyrch ac ansawdd llaeth yn cael eu holrhain i asesu'r effaith ar gynhyrchiant cyffredinol.

Trwy fonitro cynnydd y treial yn ofalus, y nod yw pennu'r gyfradd gwasgaru gwrtaith N orau posibl ar gyfer glaswelltir lle mae meillion yn drech. Mae'n bosibl y bydd hyn yn caniatáu gostyngiad mewn costau wrth gynnal neu gynyddu cynhyrchiant.
Trwy ysgogi gwelliant pellach mewn effeithlonrwydd yn y meysydd busnes allweddol hyn, bydd y prosiect hefyd yn cyfrannu at ganlyniadau Rheoli Tir yn Gynaliadwy, gan gynnwys:

• Gwneud y mwyaf o storio ac atafaelu carbon wrth leihau ôl troed carbon y fferm gyfan

• Aer glân yn sgil llai o anweddolrwydd posibl o wrtaith nitrogen anorganig

• Dŵr glân yn sgil llai o ddŵr ffo posibl o wrtaith nitrogen anorganig