Datblygu glasbrint ar gyfer rheoli clwy cataraidd malaen (MCF) mewn bison, byfflo, a gwartheg yng Nghymru

Yng Nghymru a’r DU, mae rhai cynhyrchwyr arloesol wedi dod o hyd i farchnad sy’n barod ar gyfer cig buail. Mae'n cael ei ystyried yn ddewis cig coch iach yn lle cynhyrchion bîff traddodiadol gan ei fod yn cynnwys llai o fraster, colesterol a sodiwm. Mae ganddo hefyd gynnwys protein tebyg iawn, mae'n is mewn calorïau ac mae'n uchel mewn haearn a fitamin B12.

O gymharu â bîff yn y DU, mae cig buail yn werth llawer mwy, gyda phrisiau pwysau marw ar gyfer buail tua dwywaith yn fwy na gwartheg, a phrisiau manwerthu ar gyfer cig buail yn aml fwy na 1.5 gwaith yn fwy na chig eidion.

Fodd bynnag, mae buail yn heriol, nid yn unig oherwydd eu natur a'u sensitifrwydd i straen ond hefyd oherwydd eu bod yn fwy agored i glwy cataraidd malaen (MCF), a ystyrir yn ffactor sy'n cyfyngu ar y clefyd i gynhyrchiant llwyddiannus.

Gall MCF (a achosir gan y firws OvHV-2) effeithio ar wartheg, buail, byfflos dŵr, ceirw, iacod ac mae defaid yn cael eu hystyried fel y prif anifeiliaid lletyol. Fodd bynnag, ystyrir bod buail, byfflo a cheirw yn llawer mwy agored i niwed na gwartheg a dyma un o'r prif rwystrau i ffermwyr sydd am arallgyfeirio i'r marchnadoedd arbenigol proffidiol hyn.

Roedd y prosiect hwn yn cynnwys dwy fferm, Ystad Rhug yng Nghorwen sydd â buches o fuail a’r Buffalo Dairy yn Llanon, a ymchwiliodd i gamau posibl y gall ffermwyr eu cymryd i reoli MCF, sy’n ddiffygiol ar hyn o bryd yn y sector arbenigol.

Canlyniadau'r Prosiect

• Cymerwyd samplau gwaed o’r buail/byfflo/gwartheg/defaid ar bob fferm i brofi a oeddent ar y pryd yn agored, neu wedi bod yn agored i OvHV-2 er mwyn cynyddu’r ddealltwriaeth o’r risg yr oeddent yn ei pheri i fuail, byfflo, a gwartheg y maent yn cyffwrdd â nhw.
• Dadansoddwyd proffil clefyd pob buches o'r holl ddata a oedd ar gael a datblygwyd strategaeth reoli wedi'i theilwra ar gyfer pob fferm o ganlyniad.
• Ar gyfer Ystad Rhug, yn gyffredinol, roedd yn ymddangos bod iechyd cyffredinol y buail wedi gwella, fel y dangoswyd gan y gwelliannau gweledol a'r gwelliannau mesuradwy yng nghyflwr y corff.
• Ar gyfer Buffalo Dairy ni chafwyd unrhyw ddigwyddiadau iechyd arwyddocaol yn ystod y cyfnod monitro, a dywedwyd hefyd bod cynhyrchiant yn dda. 
• Mae straen ar yr anifeiliaid oherwydd eu trin yn parhau i fod yn ffactor anodd ei reoli o ran eu rhagdueddiad i gael clefydau fel MCF. Mae'n hanfodol cyfuno digwyddiadau angenrheidiol e.e. rheoli parasitiaid, ychwanegion elfennau hybrin a phrofion statudol i leihau’r nifer o driniaethau pellach er mwyn lleihau nifer y digwyddiadau straen y mae’r buail yn eu profi.
• Roedd y brechlyn MCF a ddefnyddiwyd yn Ystad Rhug yn yr astudiaeth hon yn arbrofol ac nid yw ar gael i’w ddefnyddio ar ffermydd eraill ar hyn o bryd. Ni chanfuwyd unrhyw ddigwyddiadau niweidiol yn gysylltiedig â’r brechlyn ac roedd yn ymddangos bod y buail yn glinigol dda o ganlyniad i'r brechlyn. Fodd bynnag, nid yw'n bosibl dweud o ganlyniadau'r prosiect hwn a wnaeth y brechlyn atal haint neu afiechyd yn y buail.