Richard Rees

Enw a lleoliad y fferm: Penmaen Bach, Pennal, Machynlleth

Sector: Cig Coch (Defaid)

Gan nad ydyn ni wedi’n stocio’n drwm, rydyn ni wedi bod yn ffodus dros y misoedd diwethaf; rydyn ni wedi llwyddo i gadw gorchudd cyfartalog y fferm yn weddol gyson, sef oddeutu 2200kgDM/ha, gyda chyfradd twf glaswellt o oddeutu 20kgDM/ha, a oedd yn cyfateb â’n galw.

Cynnal ansawdd fu’r brif her i ni, yn enwedig gyda’r planhigion yn hedeg oherwydd pwysau gwres. Er mwyn rheoli’r bwyd sydd gennym ar y fferm, rydym wedi blaenoriaethu porfa well i famogiaid sych â Sgôr Cyflwr Corff (BCS) isel, ac wedi anfon mamogiaid â BCS uchel i fyny’r mynydd i leihau’r galw ar y llwyfan pori.

Rydyn ni wedi llwyddo i anfon tri chwarter o’n hŵyn sydd wedi’u pesgi ar laswellt hyd yn hyn, sy’n 37kgLW ar gyfartaledd; mae’r gwyndonnydd llysieuol wedi ein galluogi i gadw'r ŵyn yma i dyfu, gyda’r ysgellog a’r llyriaid yn perfformio’n dda iawn. Byddwn yn anelu at gael yr ŵyn i gyd oddi ar y llwyfan pori erbyn 1 Hydref i ryddhau porfa ar gyfer hwrdda.

Cyn ac yn ystod y cyfnod sych, ein nod oedd pori tir â gorchudd uwch a gadael gweddillion uwch, heb bori yn is na 1800kgDM/ha. Roedd hyn yn helpu trwy amddiffyn y pridd rhag y tymheredd uchel, ac felly'n cadw lleithder, ond hefyd yn gadael porfa o ansawdd isel yr oedden ni’n gallu ei phori wedyn â mamogiaid sych. Roedd hyn yn ein helpu i gario digon o fwyd i mewn i'r sychder, er mwyn peidio â bod angen bwydo unrhyw fwyd ychwanegol y tu allan.

Ar gyfer porthiant y gaeaf, plannwyd cnwd o swêj ar ddechrau mis Mehefin, ac rydyn ni’n bwriadu eu pori gyda mamogiaid o ddechrau mis Rhagfyr nes y bydd mamogiaid yn cael eu rhoi dan do ar gyfer ŵyna ym mis Mawrth. Bydd hyn yn darparu o leiaf 90 diwrnod o orffwys i'r holl gaeau ar y fferm dros y gaeaf. Cyn pori, byddwn ni’n defnyddio'r dull torri a phwyso i amcangyfrif faint o borthiant sydd gennym wrth law (tDM/ha), ac yna’n cyfrifo faint o silwair sydd ei angen arnon ni i fwydo ochr yn ochr â'r cnwd i gyflawni'r 90 diwrnod a ddymunir.  

Er mwyn rheoli’r gwaith o bori a hyrdda ac annog cyfradd beichiogi uchel yr hydref hwn, rydyn ni’n bwriadu symud i gylchdro cyflymach (20-25 diwrnod), gan anelu at bori’r glaswellt yn ysgafn, i roi cymaint o fwyd o ansawdd uchel â phosib i’r mamogiaid, gan ddechrau 10 diwrnod cyn cyflwyno’r hyrddod. Er hwylustod, bydd pob un o'r 300 o famogiaid mewn un grŵp hyrdda.

Erbyn hyn, rydyn ni wedi cyrraedd pwynt ar y fferm lle mae pob cae wedi'i rannu'n padogau o oddeutu 1.5ha eu maint. Mae hyn yn caniatáu i famogiaid fod ar symudiadau deuddydd, gan wneud rheolaeth yn haws a’n galluogi i ddefnyddio a thyfu llawer mwy o laswellt.

Yna, ar ôl hyrdda, byddwn ni’n ei bori’n dynn i lawr i 1500kgDM/ha o weddillion, i sicrhau ein bod ni’n gadael sylfaen lân i dyfu glaswellt o ansawdd uchel tua diwedd yr hydref i barhau tan y gwanwyn. Byddwn ni’n anelu at gau’r fferm â gorchudd o 2000kgDM/ha. Rydyn ni’n gwybod y bydd modd i ni dyfu rhywfaint o borfa dros y gaeaf, felly bydd y targed gorchudd hwn yn sicrhau nad yw ein gorchuddion cyn pori’n rhy uchel pan fydd y gwanwyn yn cyrraedd.

Y tymor nesaf, ein prif flaenoriaeth yw cynyddu nifer y stoc ac arwynebedd y gwyndonnydd llysieuol ar y fferm. Ar hyn o bryd, mae gennym 7ha o wyndonnydd llysieuol; profwyd eu bod nhw’n hanfodol ar gyfer cadw ŵyn yn tyfu drwy gydol y tymor a chyflawni cyfartaledd is o ran nifer y dyddiau hyd lladd oddi ar borfa yn unig.

 

Peter Storrow

Enw a lleoliad y fferm: Rogeston Farm, Portfield Gate, Hwlffordd

Sector: Cig Coch  (Bîff)

 ninnau wedi’n lleoli yn Sir Benfro, rydyn ni wedi cael tymor pori caled eleni, gydag o oddeutu 10kgDM/ha yn tyfu ar gyfartaledd dros y misoedd diwethaf, gyda’r gorchudd cyfartalog yn gostwng i 1850kgDM/ha ar y llwyfan pori.   

Un peth a'n hachubodd ni drwy'r cyfnod sych oedd cael cnwd gorchudd amrywiol iawn, a blannwyd gennym ym mis Mai yn wreiddiol, i’w bori dros y gaeaf gyda'r gwartheg sych. Fodd bynnag, gyda diffyg bwyd mawr ar y fferm, gwnaethon ni’r penderfyniad i ddechrau pori hynny ym mis Awst, gyda 49 o wartheg a 35 llo. Roedd hyn yn ein galluogi i leihau'r galw ar y llwyfan pori. Mae gennym 39 o heffrod o hyd yn pori'r cnwd gorchudd heddiw.

Ein gweithred nesaf i ymdrin â’r sychder oedd diddyfnu 22 o wartheg a’u gwerthu nhw’n gynnar fel gwartheg i’w difa. Mae hyn wedi lleihau’r galw am fwyd, ac mae wedi ein galluogi ni i fanteisio ar y cyfle i ddatblygu geneteg y fuches drwy baru mwy o heffrod. Un peth rydyn ni’n falch iawn ohono yw ein bod ni wedi llwyddo i gynnal cyflwr gwartheg da, ac mae'r lloi wedi tyfu'n dda iawn - felly, er gwaethaf cael tymor pori caled, gobeithio ein bod ni’n barod o hyd i gael un da'r flwyddyn nesaf.

Rydyn ni wedi bod yn bwydo silwair allan am chwe wythnos; am bythefnos i dair wythnos, roedden ni ar ddogn llawn y gaeaf, gyda gwartheg yn pori'r cnwd gorchudd gaeaf a fwriadwyd gyda silwair ychwanegol. Mae hyn wedi gadael bwlch yng nghyflenwad y porthiant ar gyfer y gaeaf hwn, ac roedd hi’n golygu bod yn rhaid i ni roi cynnig ar ambell beth newydd i geisio adeiladu ein stociau porthiant i fyny eto. 

Eleni, mae gennym 160 tunnell o silwair, nad yw’n ddigon i fynd â ni drwy'r gaeaf. Llwyddon ni i sicrhau 100 o fyrnau o silwair o ansawdd isel, ac rydyn ni newydd blannu 30 erw o gnwd gorchudd aml-rywogaethau gyda rêp porthiant wedi’i blannu bob 3m ar gyfer pori yn y gaeaf. Gwnaethon ni blannu 65 erw o rygwellt Eidalaidd Westerwolds ar ôl tatws, hefyd; cafodd gwrtaith cychwynnol ei roi yn y tir ochr yn ochr â’r hadau, sydd wedi gwneud gwahaniaeth mawr, gan annog i’r planhigion sefydlu’n gyflym. I ni, mae’n hanfodol bod gennym ddigon o gnydau porthiant i allu gaeafu’r buchod y tu allan, gan fod hyn yn gallu gwneud arbediadau cost enfawr i’n busnes. Arbedwyd swm sylweddol y llynedd drwy leihau’r angen am wellt drwy gadw’r buchod y tu allan – a hynny cyn i ni edrych ar gostau ychwanegol cadw gwartheg dan do, o ran llafur a pheiriannau.

Eleni, ychydig iawn o wrtaith a ddefnyddiwyd gennym, gyda rhywfaint o nitrogen yn cael ei fwydo drwy’r dail yn gynnar yn y tymor pori. Gwnaethon ni roi'r gorau i ddefnyddio gwrtaith yn ystod y cyfnod sych, ac roedd gan y rhan fwyaf o'r llwyfan pori 27-30 (kgN/ha) ychydig wythnosau yn ôl, gan nad oedd digon o orchudd ar gyfer bwydo nitrogen drwy’r dail.

Ar hyn o bryd, mae gennym orchudd porfa is nag yr hoffem am yr adeg hon o'r flwyddyn. Y cynllun nawr yw diddyfnu’r gwartheg i gyd a'u cadw dan do am gyfnod byr i sychu a chaniatáu i orchuddion porfa gynyddu. Byddwn ni’n cadw’r holl wartheg ar symudiadau dyddiol i leihau eu hamser pori a gwneud y gorau o aildyfu potensial y borfa, cyn i hyd y diwrnodau a'r tymheredd ostwng gormod. Ym mis Tachwedd, ein nod yw rhoi'r gorau i bori a darparu 120 diwrnod o orffwys i bob cae, cyn pori eto yn y gwanwyn.

 

Andrew Rees

Enw a lleoliad y fferm: Moor Farm, Castell Gwalchmai, Hwlffordd

Sector: Llaeth

Dechreuodd pethau’n dda yn y gwanwyn, ond maen nhw wedi dirywio ers hynny. Rydyn ni wedi gweld twf porfa gwael o ganol mis Mehefin, gyda dim ond un wythnos â thwf o dros 30kgDMn ni wedi bod mewn diffyg dros y misoedd diwethaf.

Ein penderfyniad cyntaf oedd ymestyn hyd y cylchdro i 40-50 diwrnod, gan ddyrannu ardal benodol bob dydd a llenwi'r bwlch gyda porthiant. Er enghraifft, pe bai llwyfan pori 100ha gennym ar gylchdro 50 diwrnod, byddem yn dyrannu 2ha y dydd.

I ddechrau, nid oedden ni am gynyddu'r defnydd o ddwysfwyd, oherwydd y gost. Gwnaethon ni lenwi cyllideb fwydo ar gyfer y gaeaf, felly roedden ni’n gwybod faint o silwair oedd ei angen arnon ni dros y gaeaf, a gwnaethon ni osod terfyn i'n hunain o ran faint y gallem ei ddefnyddio yn ystod y cyfnod sych. Ar ôl i ni redeg allan o hyn, prynon ni silwair i mewn am bum wythnos, ac rydyn ni wedi prynu silwair cnwd cyfan a gwair i mewn, hefyd.

Y penderfyniad nesaf a wnaethon ni oedd lleihau amlder godro i 11 sesiwn godro, yn lle 14, mewn saith diwrnod. Gwnaeth hyn ein helpu i leihau'r galw gan y gwartheg a'i gwneud yn haws cynnal cyflwr y corff. Rwy'n ystyried symud i odro unwaith y dydd pan fyddwn ni’n agosáu at laetha hwyr; y prif reswm am hyn yw helpu cynyddu cyflwr y gwartheg ar ôl y cyfnod sych i sicrhau ein bod yn cael tymor da’r flwyddyn nesaf.

Mae'r fferm yn gwella erbyn hyn, ac rydyn ni bellach ar gylchdro 40 diwrnod. Ar hyn o bryd, mae gennym orchudd o 2130kgDM/ha, tra'n dal i fwydo 10kgDM/ha o silwair, 5.5 kgDM/ha o bryd a dim ond 2.5kgDM/ha porfa i helpu'r fferm i wella wrth i ni ddechrau’r hydref, a manteisio ar dyfiant da, gobeithio, dros yr wythnosau nesaf, cyn i hyd y diwrnodau fyrhau.

Gwnaethon ni stopio defnyddio gwrtaith yn ystod y cyfnod sych, gan fod gwrtaith yn cael ei ddefnyddio i gyflymu tyfu – heb unrhyw dyfiant yn bresennol, doedd dim pwynt ei ddefnyddio. Doedden ni ddim ychwaith eisiau cronni nitradau yn y pridd ar gyfer adeg cyrraedd y glaw a chawson nhw eu hamsugno gan y planhigion, gan fod hyn yn gallu achosi problemau gydag iechyd gwartheg.

Mae cyfanswm y defnydd o wrtaith ar gyfer y flwyddyn yn debygol o fod tua 50-60kgN/ha ar y llwyfan pori, wedi'i ollwng o tua 85kgN/ha y llynedd.

Mae cyfaint y borfa rydyn ni'n ei thyfu ar y fferm yn amrywio'n sylweddol fesul blwyddyn; o fis Mai i fis Awst eleni, rydym wedi tyfu 5tDM/ha; yn 2021, tyfon ni 6.6tDM/ha, ac yn 2020, tyfon ni 8tDM/ha.

Drwy gydol y sychder, mae'r planhigion sydd wedi aros yn wyrddach am fwy o amser yn cynnwys ysgellog, meillion coch a byswellt. Roedd hi’n ymddangos bod popeth arall wedi diflannu. Rydym yn defnyddio peiriant llusgo a gwrteithio ar y fferm sydd wedi ein galluogi i ail-hadu meillion, ysgellog a llyriaid i badogau a gafodd eu pori'n ddiweddar.

O ran perfformiad, mae’r gwartheg yn perfformio eto eleni; ym mis Awst, roedd cynhyrchiant wedi gollwng 10%, gyda llai o solidau llaeth, oherwydd y bwyd o ansawdd is a oedd ar gael.

Rydym yn canolbwyntio nawr ar ddiogelu a chynyddu cyflwr y gwartheg. Mae gennym ddigon o silwair o ansawdd i odro drwy weddill y flwyddyn, ond rydym am weld gwartheg mewn cyflwr digon da i ddal gwartheg sych ar wair a gorchudd porfa da yn y gwanwyn. Mae eleni wedi bod yn anodd, ond os ydyn ni'n ceisio gwasgu gormod ohoni, fe fyddwn ni'n talu amdano’r flwyddyn nesaf.

Fel arfer, rydym yn anelu at gael 2600-2700kgDM/ha o orchudd ym mis Medi, i'n galluogi i ymestyn ein tymor pori a chau ar 2200-2100kgDM/ha ar ddiwedd y cyfnod pori. Ar hyn o bryd, rydyn ni'n ceisio adeiladu cymaint o orchudd â phosib, a byddwn yn hapus os cawn dros 2400kgDM/ha.

Caiff gwartheg R1 eu gaeafu y tu allan ar floc 7ha ar gyfer stoc ifanc, y gwnaethom ei gau ar 7 Gorffennaf i ganiatáu i orchuddion y borfa dyfu ar gyfer pori gohiriedig dros y gaeaf. Rydym wedi gosod tua 200 o fyrnau o silwair, a ddylai bara am ddau fis a hanner o bori, gan ddibynnu ar y twf a gawn dros y misoedd nesaf. Bydd hyn yn rhoi cyfnod o orffwys i'r bloc pori sy'n weddill. 


Related Newyddion a Digwyddiadau

Agrisgôp yn helpu ffermwyr defaid sy'n ceisio datblygu geneteg diadell
24 Awst 2023 Mae geneteg newydd i helpu i symud datblygiad defaid
Trosi ysgubor enfawr yn Sir Drefaldwyn yn llwyddiant ysgubol diolch i gymorth busnes gan Cyswllt Ffermio
12/07/2023 "Roedd eu gwytnwch yn amlwg iawn a'u dewrder yn talu
Mae cofnodi perfformiad yn cyflymu cynnydd genetig ac allbwn mewn diadell fynydd yng Nghymru, gyda chynnydd yn cael ei wneud ar y pen uchaf yn treiddio trwy'r ddiadell gyfan o anifeiliaid pedigri a masnachol.
25 Mai 2023 Mae Edward Williams a’i rieni, Glyn a Lynne, wedi